ورزش هندبال یک ورزش سریع است که دارای برخوردهای بدنی فراوان است و در این مطلب قصد داریم نگاهی به تاريخچه هندبال در ایران و جهان بیندازیم. هندبال داخل سالن، هندبال روی چمن، هندبال ساحلی (شنبال)، هندبال چکی، هندبال آمریکایی و هندبال گیلیک، اقسام مختلف هندبال هستند. به هندبالی که به صورت امروزی و در داخل سالن انجام می‌شود، هندبال تیمی، هندبال المپیکی و هندبال اروپایی نیز می‌گویند.
تاريخچه هندبال درايران
تاریخچه هندبال سالنی که با تدريس آقای دکتر علی محمد امير تاش در سال۴۴ -۱۳۴۳در دانشسرای عالي بصورت کلاسيک آغاز شد. گويا در کنار اين فعاليت در ارتش هم گروهي هندبال ۱۱ نفره را مي شناخته اند. که آن را بصورت تفريحي و براي آمادگي جسماني سربازان انجام مي داده اند . در اواخر سال ۱۳۴۷ و اوايل سال ۱۳۴۸ با تلاش و جديت دکتر علي محمد امير تاش تاسيس اين رشته در ورزش آموزشگاهها توسط شوراي عالي تربيت بدني آموزشگاهها در وزارت آموزش و پرورش به تصويب رسيد و آقاي جعفر گل بابائي رياست فدراسيون هندبال آموزشگاهها گرديد و آقاي دکتر امير تاش بعنوان مشاور فني اين فدراسيون برگزيده شد.
در دهه دوم اسفند ۴۷ دو کلاس فشرده مربيگري و داوري جهت مربيان استان تهران ودهه سوم اسفند ۴۷ براي مربيان ساير استانها تشکيل شد و اولين مسابقات آن د ردهه اول تيرماه سال ۱۳۴۸ درتهران برگزار شد که تيمهاي ( تهران – اهواز- مشهد- اصفهان- شيراز-کرمان) بترتيب اول تا ششم شدند.
اولين مدرس خارجی براي هندبال آقای «ميشل پائوليني» فارغ التحصيل دانشسراي عالي تربيت بدني و ورزش فرانسه ومربي تيم قهرمان هندبال فرانسه و عضو کميته فني هندبال آن کشور بود که درمدت ۲ ماه اقامت درايران دو کلاس در تهران و اصفهان برگزار کرد که اکثر معلمين ورزش آن زمان در اين کلاسها شرکت کردند و با ورزش هندبال آشنا شدند. در مسابقات آموزشگاهي سال ۱۳۴۹ براي نخستين بار تيمهاي دختران دانش آموز شرکت کردند. اولين مسابقه خارجي تيم ايران ازتيم منتخب آموزشگاههاي تهران با تيم منتخب دانش آموزان کويت که نتيجه آن ۱۴ بر ۱۸ به نفع تيم کويت بود.
فدراسيون هندبال در ایران
فدراسيون هندبال درسال ۱۳۵۴ تأسيس گرديد و شخصي بنام مهندس هارون مهدوي بعنوان رئيس آن معرفي شد. از سال ۱۳۵۵ تا سا ل ۱۳۶۱ مسابقات قهرماني کشور بطور مرتب انجام گرفته درسالهاي ۶۹-۶۸-۶۷ مسابقات برگزار نشد و مجدداً اين بازيها از سال ۱۳۷۰ دوباره از سر گرفته شد . مسابقات جوانان کشور در دسته مردان از سال ۶۳ آغاز شد اما سالهاي ۶۴ و ۶۷ برگزار نشد. ازسال ۶۷ اين مسابقات بصورت جشنواره فرهنگي ورزشي هندبال جوانان شهرها برگزار مي گردد. هندبال در آموزشگاهها از سال ۴۸ تا کنون انجام گرفته البته بعضي از سالها در آن وقفه داشته است.
مسابقات برگزار شده ( تاريخچه هندبال ) :
– دومين مسابقات قهرماني کشور مردان ۱۳۵۵ درمشهد
– اولين مسابقات قهرماني زنان ۱۳۷۰درتهران
– اولين دوره مسابقات دانشجويان (پسر) ۱۳۶۷ در زاهدان
– اولين دوره مسابقات هندبال ساحلي (مردان) ۱۳۸۰بندرعباس
– بهترين نتيجه تيم ملي مسابقت آسيايي بانکوک (مردان) مقام چهارم ۱۹۹۸
– بهترين نتيجه تيم باشگاهي مردان در مسابقات آسيايي مقام سوم تيم ذوب آهن
– اولين حضور تيم هندبال دانش آموزان پسر ايران درمسابقات جهاني هندبال دانش آموزان درکشور يونان درسال ۲۰۰۲ در ارديبهشت ماه ۱۳۸۱ و با کسب مقام ششم
تاريخچه هندبال در جهان
تاريخچه هندبال در جهان که گروهی هندبال را مثل ورزشهايي چون بوکس- کشتي و دو از رشته ها ي سنتي المپيک می دانند. «هومر» شاعر و مورخ يوناني در اثر خود«اوديسه» از ورزش هندبال بنام «اورانيا » يادکرده است . درمقبره اي مربوط به سال ۶۰۰ ق. م در شهرک تاريخي «ديپلون» نزديک به آتن جملاتي درمورد توپ بازي با دست به چشم مي خورد. در کاوش هاي باستانشناسي در تمدن هاي اوليه که در کرانه هاي رود نيل انجام گرفته نشان مي دهد بازيهاي توپي منحصراً با دست انجام مي شده .
در قرن سيزدهم ميلادي اين بازي بنام « کچ بال » شهرت داشته و مسابقات آن بين شواليه ها متداول بوده است اما به نظر مي رسد که اين بازيها که با توپ و توسط دست انجام مي شده با هندبال کنوني متفاوت بوده.
توسعه و تعميم هندبال
بطور کلی درتوسعه و تعميم ورزش هندبال بشکل کنونی سه کشور آلمان- دانمارک- چکسلواکي نقش مهمي داشته اند. درکشور دانمارک آقای «هولگرنيلسن» که يک معلم ورزش بود هندبال ابتکاري خود را به جامعه معرفي کرد بطوريکه توسعه اين ورزش درکشور دانمارک باعث شد در سال ۱۹۵۴ پنجاهمين سالگرد تشکيل فدراسيون خود را جشن بگيرند. اين ورزش بصورت بگيرند. اين و رزش بصورت ۷ نفره بازي مي شد ولي طبق اطلاعات موجود اين بازي شبيه هندبال کنوني نبوده است. نفره بازي مي شد ولي طبق اطلاعات موجود اين بازي شبيه هندبال کنوني نبوده است.
در کشور آلمان يک معلم ورزش زن بنام «ماکس هايزر» در شهر برلين تيم هندبال دختران را تشکيل داد. دو سال بعد آقاي « دکتر کارل شلنز» هندبال ديگري را ابداع کرد و مقررات ويژه اي براي آن نوشت. او که در دانشسرای عالي تربيت بدني برلين تدريس مي کرد هندبال ابداعي خود را به دانشجويان آموزش مي داد . دانشجويان وي پس از فراغت از تحصيل وسيله گستر ش اين رشته را در آلمان و در برخي از کشورهاي اروپائي فراهم آوردند . اين بازي در زمين فوتبال انجام مي شد و به همين روال برخي از مقررات فوتبال بر روی اين بازی اثر گذاشته است .
- اولين مسابقه بين المللي هندبال در شهر «هال-سال» بين تيمهاي اتريش و آلمان برگزار شد که اتريش ۳ بر صفر برنده شد.
- درکشور چکسلواکی يک بازی محلي بنام «هازنا » متداول بود که شبيه هندبال ۱۱ نفره در آلمان بود.
فدراسيون بين المللی هندبال
فدراسيون بين المللی هندبال در ماه اوت سال ۱۹۲۸ با حضور ۱۱ کشور ( آمريکا – کانادا –دانمارک- فنلاند- فرانسه- يونان- ايرلند- اتريش – سوئد –چکسلواکي – آلمان) در آمستردام تشکيل گرديد. سرانجام اولين بازيهاي بزرگ و رسمي هندبال د رسال ۱۹۳۶ المپيک برلين در رشته هندبال ۱۱ نفره مردان انجام شد که تيمها ي آلمان- اتريش و سوئيس اول تا سوم شدند. در سال ۱۹۴۶ به دعوت برخي از کشورهاي اروپائي فدراسيون بين المللي هندبال IHF) تأسيس شد.
در همان زمانی که هندبال در زمين روباز انجام مي شد. در اروپاي شمالي به علت سردي هوا و نامساعد بودن شرايط جوي در بيشتر فصول سال اين ورزش را بداخل سالن کشانده در اين زمينه دانمارکي ها و سوئدي ها موفق تر از ديگران بودند زيرا نبود ( باد و باران- سردي و گرمي – تابش تند آفتاب – رطوبت و لغزندگي توپ ) در فضاي محدود سالن باعث کم شدن تعداد بازيکنان در زمين شد و امکان هر تحول و تغييري را در تکنيکها و تاکتيکهاي هندبال بوجود آورد اين تغييرات و تحولات موجب پيدايش بازي جديدي بنام «هندبال سالني» شد. مدتها هندبال سالني و هندبال در فضاي باز دربيشتر کشورهاي اروپايي متداول بود تا اينکه هندبال سالني جزو بازيهاي المپيک بيستم ۱۹۷۲ (مونيخ ) قرار گرفت.
در اگوست سال ۱۹۹۳ نوزاد ديگر اين ورزش بنام «هندبال ساحلی» کارائي و ويژگيهای بيشتر اين ورزش را حتي در کنار ساحل و درميان شن و ماسه نشان داد.
هندبال که به مادر ورزش های توپی شهرت دارد به اشکال زير بازی می شود:
۱٫ هندبال هفت نفره
۲٫ ميني هندبال
۳٫ هندبال نشسته
۴٫ هندبال با ويلچر
۵٫ هندبال ساحلی
