عصب واگ چیست؟
عصب واگ طولانی‌ترین عصب مغزی است که از ساقه مغز تا اندام‌های داخلی شکم ادامه می‌یابد.عصب واگ عصب دهم جمجمه‌ای از ۱۲ عصب مغز است.
در اغلب اوقات، شما متوجه اعمال اعصاب واگ راست و چپ که جزئی از دستگاه عصبی خودکار هستند، نمی‌شوید؛ اما احتمالا هنگامی متوجه کار این عصب می‌شود که فعالیت آن در نتیجه بیماری یا آسیب متوقف شده باشد، زیرا عصب واگ یکی از حیاتی‌ترین اعصابی است که نظم فعالیت بدن را حفظ می‌کند. بدون کارکرد عصب واگ، شما نمی‌توانید صحبت کنید، نفس بکشید، غذا بخورید و ضربان قلب‌تان بسیار نامنظم می‌شود.
عصب واگ مجموعه‌ای گسترده از پیام‌ها را از مغز به اندام‌های داخلی ارسال می‌کند و پیام‌های حسی را از این اندام‌ها دریافت می‌کند، و این پیام‌ها مسئول شماری از پاسخ‌های ناخودآگاه بدن هستند.
آناتومی
واگ کلمه‌‌ای لاتینی به معنای “سرگردان” است و این توصیف دقیقی از این عصب است که از پشت جمجمه خارج می شود و مسیری طولانی را در گردن، قفسه سینه، و شکم می‌پیماید و شاخه‌های متعددی به ریه‌ها، قلب، حنجره، معده، گوش‌ها می‌دهد. این عصب را عصب پنوموگاستریک هم می‌نامند، چرا که هم به معده و هم به ریه‌ها عصب‌دهی می‌کند.
عملکرد عصب واگ
عصب واگ اطلاعاتی دریافتی از دستگاه عصبی را به مغز می‌برد و و اطلاعات لازم در مورد اینکه بدن چه کار می‌کند را فراهم می‌‌آورد، و همچنین اطلاعاتی را مخابره می‌کند که گروهی از پاسخ‌های بازتابی (رفلکس‌های) عصبی را کنترل میکنند.
اطلاعات حسی از گوش خارجی و مجرای آن و از حلق و بخش بالایی حنجره به این عصب وارد می‌شوند. رشتههای طویل‌تر آن به اندام‌های درون قفسه سینه و شکم می‌روند و اندام‌های مختلفی از ریه‌ها و قلب گرفته تا مجرای گوارشی از مری تا نیمی از روده بزرگ را عصب‌دهی میکنند.
پیام‌های دریافتی از این رشتههای عصبی باعث ایجاد بازتاب‌های عصبی بسیاری می‌شوند که ایستگاه آنها در ساقه مغز است و به صورت پاسخ‌های دستگاه عصبی خودکار یا پاسخ‌های حرکتی ظاهر می‌شوند. برای مثال وجود مواد تحریک‌کننده در راه‌های هوایی باعث تحریک پایانه‌های رشتههای حسی عصب والگوس می‌شود و بازتاب سرفه را ایجاد می‌کند؛ اطلاعات دریافتی در مورد میزان هوای موجود در ریه‌ها می‌تواند الگوی تنفس را تغییر دهد؛ اتساع معده به ایجاد بازتاب عصبی می‌انجامد که دیواره آن را شل می‌کند.
عملکردهای حسی عصب واگ به دو جز تقسیم می شوند:
اجزای سوماتیک:این احساساتی است که روی پوست یا عضلات احساس می شود.
اجزای احشایی:این احساساتی است که در اعضای بدن احساس می شود.
عملکردهای حسی عصب واگ عبارتند از:
- ارائه اطلاعات حس سوماتیک برای پوست پشت گوش ، قسمت خارجی مجرای گوش و قسمتهای خاصی از گلو
- تأمین اطلاعات احساس احشایی برای حنجره ، مری ، ریه ها ، نای ، قلب و بیشتر دستگاه گوارش
- نقش كمی در احساس چشایی در نزدیكی ریشه زبان دارد.
عملکردهای حرکتی عصب واگ عبارتند از:
- تحریک عضلات حلق ، حنجره و کام نرم ، که ناحیه گوشتی نزدیک پشت سقف دهان است.
- تحریک عضلات قلب ، جایی که به کاهش ضربان قلب در حالت استراحت کمک می کند.
- تحریک انقباضات غیر ارادی در دستگاه گوارش ، از جمله مری ، معده و بیشتر روده ها ، که باعث می شود غذا از طریق دستگاه حرکت کند.
آزمایش عصب واگ
برای آزمایش عصب واگ ، پزشک ممکن است رفلکس را بررسی کند. در طی این قسمت از معاینه ، پزشک ممکن است از یک پنبه نرم استفاده کند تا پشت گلو را از هر دو طرف قلقلک دهد. این باید باعث خنده شخص شود. اگر فرد قوز نمی کند ، این ممکن است به دلیل مشکلی در عصب واگ باشد.
مشکلات عصب واگ
آسیب به عصب واگ می تواند یک سری علائم داشته باشد زیرا عصب بسیار طولانی است و بسیاری از مناطق را تحت تأثیر قرار می دهد.
علائم بالقوه آسیب به عصب واگ عبارتند از:
- مشکل در صحبت کردن یا از دست دادن صدا
- صدای خشن یا خس خس
- مشروب خوردن مایعات
- از دست دادن رفلکس گگ
- درد در گوش
- ضربان قلب غیرمعمول
- فشار خون غیر طبیعی
- کاهش تولید اسید معده
- حالت تهوع یا استفراغ
- نفخ شکم یا درد
علائمی که ممکن است کسی داشته باشد به قسمت آسیب دیده عصب بستگی دارد.
متخصصان معتقدند که آسیب به عصب والگوس نیز ممکن است باعث ایجاد بیماری به نام گاستروپارزی شود. این وضعیت بر انقباضات غیرارادی دستگاه گوارش تأثیر می گذارد که از تخلیه صحیح معده جلوگیری می کند.
علائم گاستروپارزی شامل:
- حالت تهوع یا استفراغ ، به خصوص استفراغ غذای هضم نشده چند ساعت پس از خوردن غذا
- از دست دادن اشتها یا احساس سیری اندکی پس از شروع غذا
- رفلکس اسید
- درد شکم یا نفخ شکم
- کاهش وزن بدون دلیل
- نوسانات قند خون
برخی از افراد پس از انجام عمل واگوتومی ، که تمام یا بخشی از عصب واگ را از بین می برد ، دچار گاستروپارزی می شوند.
گاهی اوقات عصب واگ به برخی عوامل محرک استرس واکنش بیش از حد نشان می دهد ، مانند:
- قرار گرفتن در معرض گرمای شدید
- ترس از صدمه بدنی
- دید خون یا خون کشیده شده
- فشار آوردن ، از جمله تلاش برای دفع مدفوع
- مدت طولانی ایستاده
به یاد داشته باشید ، عصب واگ عضلات خاصی را در قلب تحریک می کند که به کاهش ضربان قلب کمک می کنند. وقتی بیش از حد واکنش نشان می دهد ، می تواند باعث کاهش ناگهانی ضربان قلب و فشار خون شود و در نتیجه غش شود. این به عنوان سنکوپ وازوواگال شناخته می شود.
تحریک عصب واگ
تحریک عصب والگوس شامل قرار دادن دستگاهی در بدن است که از تکانه های الکتریکی برای شبیه سازی عصب استفاده می کند. این دارو برای درمان برخی موارد صرع و افسردگی استفاده می شود که به سایر درمان ها پاسخ نمی دهد.
این دستگاه معمولاً در زیر پوست قفسه سینه قرار می گیرد ، جایی که یک سیم آن را به عصب والگوس سمت چپ متصل می کند. هنگامی که دستگاه فعال شد ، سیگنال هایی را از طریق عصب واگ به ساقه مغز شما می فرستد ، و سپس اطلاعات را به مغز شما منتقل می کند. یک متخصص مغز و اعصاب معمولاً دستگاه را برنامه ریزی می کند ، اما افراد غالباً آهنربا دستی دریافت می کنند که می توانند از طریق آن به تنهایی دستگاه را کنترل کنند.
زمانی که بیمار در بیهوشی عمومی قرار دارد، دستگاه محرک – که به اندازه یک سکه است – با یک جراحی در زیر پوست قسمت بالای قفسه سینه قرار داده می‌شود. یک سیم از دستگاه خارج می‌شود و در زیر پوست مسیری را طی می‌کند تا به عصب والگوس برسد و یک الکترود را به این عصب متصل می‌کند. عصب واگ با ایجاد یک برش کوچک در گردن، در دسترس است.
تحریک عصب والگوس یک درمان ثانویه است. یعنی قبل از انجام این عمل درمان دیگری برای بیمار گذاشته شده است. بیمارانی که تحت VNS قرار می‌گیرند، به دریافت داروهای‌شان ادامه می‌دهند. هر چند در بعضی موارد، بعد از تحریک عصب واگ بیمار می‌تواند دوز داروهایش را کمتر کند.
بیشتر بخوانید:
پرگابالین چیست؟(عوارض و مقدار مصرف)