دستگاه برش کالباس برش هایی نازک و موازی از آن را تهیه میکند. دستگاه سی تی اسکن هم در واقع برش های مجازی از بدن انسان تهیه میکند که سطح مقطع آن برش دیده میشود. مثل این است که بدن را مانند کیک برش داده و سطح مقطع آن را نگاه میکینم ولی در واقع هیچ برشی در کار نیست و تمام این عملیات فقط بر روی صفحه کامپیوتر صورت میگیرد.
دستگاه های سی تی اسکن امروزی چنان پرقدرتند که میتوانند تصاویر برش هایی با فاصله کمتر از یک میلیمتر را از بدن انسان تهیه کنند. تقریبا از هر جایی از بدن انسان سی تی اسکن انجام میشود. از فرق سر تا نوک انگشت پا را میتوان سی تی اسکن کرده و تصاویر سطح مقطع بدن را در آن برش های مشاهده کرد.
سی تی اسکن چیست؟
سی تی اسکن توموگرافی کامپیوتری (Computed Tomography) ترکیبی از یک سری تصاویر اشعه X گرفته شده از زوایای مختلف است که از پردازش رایانه ای برای ایجاد تصاویر و یا برش های مقطعی از استخوان ها، رگ های خونی و بافت های نرم درون بدن استفاده می کند.
تصاویر سی تی اسکن اطلاعات مفصل تر و دقیق تری نسبت به اشعه ایکس فراهم می کند. سی تی اسکن کاربردهای بسیاری دارد اما این روش به خصوص برای آزمایش و بررسی افرادی که دارای صدمات داخلی حاصل از تصادفات یا انواع تروما هستند بسیار مناسب است.
از سی تی اسکن تقریبا برای تجسم کردن بیشتر بخش های بدن می توان استفاده کرد. سی تی اسکن برای تشخیص بیماری ها و یا صدمات به کار می رود و می توان از آن برای برنامه ریزی پزشکی، جراحی و یا پرتو درمانی استفاده کرد.
سی تی اسکن به پزشک اجازه می دهد تصاویری از برش های مقطعی از بدن شما را مشاهده کند. این برش ها بافت های ریه و یا قلب را به خوبی نشان می دهد.بافت با تراکم بالاتر تصویر سفیدتری نسبت به بافت های دیگر در پس زمینه سیاه فیلم ایجاد می کند. اشعه ایکس تصاویر دو بعدی تولید می کند. سی تی اسکن دارای لوله ای به شکل دونات است که اشعه ایکس را ۳۶۰ درجه به دور شما می چرخاند. داده های گرفته شده یک نمای سه بعدی دقیق از داخل بدن شما ارائه می دهد.
سی تی اسکن چگونه کار میکند؟
برای انجام سی تی اسکن از اشعه ایکس استفاده میشود. در این روش باریکه نازکی از اشعه ایکس (مانند باریکه اشعه لیزر) به اندام بیمار تابانده میشود.
این اشعه از تمامی بافت هایی که سر راه آن قرار دارند عبور کرده و مقداری از آن که از طرف مقابل اندام خارج میشود به توسط دتکتور Detector یا آشکارساز های حساسی دریافت میگردد.
این دتکتورها اشعه را به جریان الکتریکی تبدیل میکنند. این فرایند هزاران بار از زوایای گوناگون تکرار میشود یعنی باریکه اشعه ایکس از زوایای گوناگون به درون اندام تابانده شده و خروجی آن در طرف مقابل اندام اندازه گیری میشود.
بدین ترتیب اطلاعات بسیار زیادی بصورت مقادیر مختلف شدت جریان الکتریکی که متناسب با شدت اشعه دریافت شده توسط دتکتور است گردآوری شده و به کامپیوتر مرکزی سی تی اسکن ارسال میشود.
تصاویر سی تی اسکن با دقت بسیار بیشتر از تصاویر رادیوگرافی ساده، شکل استخوان ها و حتی بسیاری از بافت های دیگر اندام را نشان میدهد.
با استفاده از این تکنیک میتوان داخل استخوان را هم مشاهده کرد. اکثر سی تی اسکن های امروزی اسپیرال یا مارپیچی هستند به این معنا که منبع اشعه ایکس مانند یک مارپیچ به دور بدن بیمار حرکت کرده و از جهات مختلف تصویربرداری میکنند.
تصاویر سی تی اسکن های امروزی بسیار دقیقتر از قبل شده و سرعت این دستگاه ها هم زیاد شده است بطوریکه معمولا انجام یک تصویربرداری سی تی اسکن چند دقیقه بیشتر طول نمیکشد.
آیا سی تی اسکن و سی تی اسکن یکسان هستند؟
سی تی اسکن و سی تی اسکن همان تست تصویربرداری را توصیف می کنند. اسکن CAT مخفف توموگرافی کامپیوتری محوری است.
آیا سی تی اسکن بی خطر است؟
ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی سی تی اسکن را به طور کلی بی خطر می دانند. سی تی اسکن برای کودکان نیز بی خطر است. برای کودکان، تکنسین سی تی شما ممکن است از ماشین‌هایی استفاده کند که برای کودکان تنظیم شده است تا در معرض تابش آنها کاهش یابد.
سی تی اسکن، مانند سایر روش های تشخیصی، از مقدار کمی اشعه یونیزان برای گرفتن تصویر استفاده می کند. برخی از خطرات مرتبط با سی تی اسکن عبارتند از:
خطر سرطان: همه انواع تصویربرداری با استفاده از اشعه، مانند اشعه ایکس، باعث افزایش اندکی در خطر ابتلا به سرطان می شود. این تفاوت برای اندازه گیری موثر بسیار ناچیز است.
واکنش های آلرژیک: گاهی اوقات، افراد یک واکنش آلرژیک جزئی یا جدی تر به ماده حاجب دارند.
اگر در مورد خطرات سلامتی سی تی اسکن نگرانی دارید، با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود صحبت کنید. آنها نگرانی های شما را مورد بحث قرار می دهند و به شما کمک می کنند تا تصمیمی آگاهانه در مورد اسکن بگیرید.
آزمایش چقدر طول می کشد؟
به طور معمول، شما باید یک ساعت برای سی تی اسکن برنامه ریزی کنید. بیشتر آن زمان برای آماده سازی است. اسکن خود بین ۱۰ تا ۳۰ دقیقه یا کمتر طول می کشد. به طور کلی، پس از اینکه ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی گفت انجام این کار بی‌خطر است، می‌توانید فعالیت‌های خود را از سر بگیرید.
در انجام سی تی اسکن، بیمار باید به چه نکاتی توجه کند؟
چون در سی تی اسکن از اشعه ایکس استفاده میشود قبل از تهیه آن پزشک معالج باید در جریان باردار بودن بیمار قرار گیرد. استفاده از این روش تصویربرداری در سه ماهه اول بارداری ممکن است مشکلاتی را برای جنین بوجود آورده پس ممنوع است.
محلی از بدن که از آن تصویربرداری میشود نباید حاوی فلز باشد. بطور مثال اگر از دست سی تی اسکن میشود باید انگشتر را از دست خارج کرد و یا اگر از تنه تصویربرداری میشود باید لباس هایی که گیره فلزی دارند را از تن خارج کرد. بدین منظور ممکن است لباس های ساده و یک بار مصرفی به بیمار داده شود تا از آنها استفاده کند. وجود فلز میتواند کیفی تصاویر را کاهش دهد.
دستگاه سی تی اسکن در داخل اطاق بزرگی قرار دارد که هوای داخل آن نسبتا خنک است. این دستگاه به شکل یک حلقه بزرگ بوده که یک تخت در درون آن قرار گرفته است. کامپیوتر های دستگاه در اطاق مجاور که اطاق کنترل است قرار گرفته و تکنیسین سی تی اسکن در آن اطاق عملیات تصویربرداری را هدایت میکند.
بیمار به همراه یک پرستار به داخل اطاق رفته و پرستار به وی کمک میکند تا در وضعیت مناسب بر روی تخت دراز بکشد. این وضعیت معمولا درازکش به پشت است ولی ممکن است لازم شود بیمار به پهلو و یا به شکم بخوابد. تصویربرداری سی تی اسکن به هیچ وجه درد ندارد و کل مدت تصویربرداری در غالب موارد کمتر از چند دقیقه است. پس بسیار سریع انجام میشود.
در حین سی تی اسکن کسی بجز بیمار در اطاق سی تی اسکن باقی نمیماند. پس پرستار از اطاق خارج میشود. اگر بیمار نیاز به مراقبت داشته باشد ممکن است به همراه بیمار اجازه دهند در اطاق باقی بماند. در این حال لباس مخصوصی به او میدهند تا بپوشد. این لباس برای حفاظت همراه بیمار از اشعه ایکس است.
در تمام مراحل انجام سی تی اسکن، تکنیسن تصویربرداری در اطاق مجاور قرار گرفته و بیمار را از طریق یک پنجره شیشه ای میبیند. صدای او را میشنود و میتواند با او حرف بزند. پس هر وقت بیمار نیار به کمک داشت میتواند صحبت کند.
برای تهیه تصاویر سی تی اسکن، بیمار بر روی تخت دراز کشیده و سپس تخت یک بار درون حلقه حرکت میکند. سپس مجددا این حرکت تکرار میشود ولی این بار با سرعت کمتر. در حین عکسبرداری منبع اشعه ایکس در داخل حلقه گردش میکند.
این گردش با صدایی آرام بصورت ویز همراه است که طبیعی است و آسیبی به بیمار نمیرساند. در حین کارکردن دستگاه بیمار باید بیحرکت باشد تا تصاویر واضحی تهیه شوند. ممکن است در حین انجام سی تی اسکن تکنیسین رادیولوژی از بیمار بخواهد تا برای چند ثانیه نفس خود را در سینه حبس کند.
در اطاق کنترل، تکنیسن سی تی اسکن تمامی مراحل را مدیریت میکند
ممکن است در حین انجام سی تی اسکن دارویی به بیمار تزربق شود. به این منظور قبل از شروع تصویربرداری سوزنی به درون رگ بیمار فرستاده شده و از طریق لوله به سرنگی متصل میشود. سرنگ حاوی ماده شیمیایی خاصی است و این سرنگ به توسط کامپیوتر کنترل میشود.
وقتی بیمار بر روی تخت قرار گرفته و درون حلقه سی تی اسکن رفت سرنگ فعال شده و ماده شیمیایی را به درون رگ بیمار تزریق میکند. در حین تزریق ممکن است بیمار احساس گرم شدن کند. ممکن است تا چند دقیقه احساس طعم فلز در دهان خود کند و یا ممکن است احساس ادرار کردن داشته باشد. این حالت حداکثر چند دقیقه طول کشیده و از بین میروند.
در بعضی موارد ممکن است به بیمار دارویی داده شود تا قبل از سی تی اسکن آن را بخورد. اگر بیمار به بعضی داروها(چه خوارکی و چه تزریقی) حساسیت دارد حتما قبل از تزریق دارو باید آن را به اطلاع پرسنل پزشکی حاضر در اطاق سی تی اسکن برساند. اگر بعد از تزریق بیمار احساس بدحالی کرد باید آن را فورا به پرسنل پزشکی اطلاع دهد.
مزایای سی تی اسکن چیست؟
سی تی اسکن یک روش تصویربرداری بدون درد و دقیق است. قبل از اختراع سی تی اسکن برای تصویربرداری دقیقتر بدن از عکس های رنگی مانند میلوگرافی، آنژیوگرافی و یا آرتروگرافی استفاده میشد. انجام این روش ها مستلزم ورود سوزن به ناحیه مورد نظر است که هم دردناک بوده و هم خطر بروز عفونت را به همراه دارد. سی تی اسکن این مشکلات را ندارد.
سی تی اسکن میتواند استخوان ها، عروق و بافت های نرم درون بدن انسان و حتی درون این بافت ها را به دقت ببیند. البته برای دیدن بعضی بافت های نرم بدن مانند تاندون، رباط، عصب و غضروف دقت ام آر آی بیش از سی تی اسکن است ولی سی تی اسکن بهتز از ام آر آی میتواند استخوان را ببیند و مشکلات احتمالی آن را تشخیص دهد.
هم سی تی اسکن و هم رادیوگرافی معمولی از اشعه ایکس استفاده میکنند. با این حال تصاویر سی تی اسکن از رادیوگرافی معمولی بسیار دقیقتر بوده و جزئیات را به دقت نشان میدهد. برخلاف رادیوگرافی معمولی که بیشتر استخوان را میبیند، سی تی اسکن میتواند بافت های نرم درون بدن انسان را هم دیده و بررسی کند.
انجام سی تی اسکن بسیار سریع است و این سرعت در موارد اورژانس بسیار کمک کننده میباشد. در مقایسه با ام آر آی سی تی اسکن روش بسیار سریعی است.
سی تی اسکن کمتر از ام آر آی به حرکت بیمار حساس است. گرچه در هر دو روش بیمار نباید حرکت کند و حرکت بیمار موجب تار شدن تصویر میشود ولی این حساسیت رد سی تی اسکن کمتر است.
برخلاف ام آر آی میتوان با وجود داشتن دستگاه های پزشکی مانند پیس میکر و یا سمعک، سی تی اسکن را انجام داد.
از سی تی اسکن میتوان برای انجام بیوپسی و نمونه برداری از بافت های بدن استفاده کرد. متخصص رادیولوژی میتواند در اطاق سی تی اسکن حاضر شده و در حالیکه بیمار روی تخت سی تی اسکن دراز کشیده است محل دقیق نمونه برداری را مشخص کرده و با یک سوزن نمونه مورد نظر را از بافت مربوطه تهیه کند.
بعد از انجام سی تی اسکن هیچ اشعه ای درون بدن بیمار باقی نمانده و یا از او ساطع نمیشود.
با این حال سی تی اسکن محدودیت هایی را هم دارد. این روش از اشعه ایکس استفاده میکند که درمقایسه با سونوگرافی و یا ام آر آی میتواند خطرناک باشد.
به همین علت از سی تی اسکن نمیتوان در زنان باردار بخصوص در سه ماهه اول بارداری استفاده کرد. میزان اشعه دریافتی در سی تی اسکن بیش از رادیوگرافی معمولی است و پزشک باید این فاکتور را در نظر بگیرد.
پس نمیتوان برای بیماران به هر میزان و اندازه از سی تی اسکن استفاده کرد. این مطلب بخصوص در مورد بچه ها مهم است چون بدن آنها به اشعه ایکس حساس تر میباشد.
هزینه تهیه سی تی اسکن بیش از رادیوگرافی ساده است پس نمیتوان از این روش در هر بیمار استفاده کرد. از سی تی اسکن باید تنها زمانی استفاده کرد که اطلاعات بدست آمده از آن قطعا به تشخیص و یا درمان بیمار کمک کند. سی تی اسکن فقط در مراکز تشخیصی و درمانی بزرگ وجود دارد.
بعضی میپرسند آیا بهتر است سی تی اسکن کنم یا ام آر آی. تشخیص این با پزشک معالج است. سی تی اسکن بیشتر مشکلات استخوان را نشان میدهد در حالیکه از ام ار آی بیشتر در مشخص کردن مشکلات بافت نرم استفاده میشود.
سی تی اسکن چه چیزی را نشان می دهد؟
- تشخیص اختلالات استخوانی و ماهیچه ای همچون تومور استخوانی و یا شکستگی
- مشخص کردن محل تومور، عفونت و یا لخته های خونی
- راهنمایی و کمک به فرآیندهایی همچون جراحی، بیوپسی و پرتودرمانی
- شناسایی و نظارت بر بیماری ها و شرایطی همچون سرطان، بیماری قلبی، ندول (nodule) های ریوی و توده کبد
- نظارت بر اثر بخشی درمان های خاصی همچون درمان سرطان
- تشخیص صدمات و خونریزی های داخلی
ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی همچنین می توانند اندام ها و بافت ها را در اشعه ایکس ببینند. اما در اشعه ایکس، ساختارهای بدن به نظر می رسد که همپوشانی دارند و دیدن همه چیز را دشوار می کند. سی تی اسکن فضاهای بین اندام ها را برای دید واضح تر نشان می دهد.
کدام قسمت های بدن می توانند تحت سی تی اسکن قرار بگیرند؟
با توجه به این که انجام این اسکن میتواند بافت‌های نرم ، رگ‌های خونی و استخوان‌ها را در قسمت های مختلف بدن نشان دهد ، ممکن است از آن برای موارد زیر استفاده شود:
– سر
– شانه ها
– ستون فقرات
– قلب
– شکم
– زانو
– سینه
سی تی اسکن چگونه انجام می شود؟
این دستگاه همانند یک دونات بزرگ می باشد و بیمار بر روی یک تخت باریک و موتوری قرار گرفته که از طریق دهانه داخل تونل می شود. تسمه ها و بالش ها ممکن است به بیمار برای ثابت ماندن در وضعیت کمک کند ، سپس دستگاه اشعه ایکس دور فرد می چرخد و هر چرخش تصاویر مقطعی بی شماری از بدن فرد تولید می کند.
شما ممکن است در حین اسکن صدای کلیک ، وزوز و صداهای دیگر را بشنوید.تختی که بر روی آن قرار می گیرید تا پایان زمان اسکن چند میلیمتر حرکت می کند . کل زمان انجام اسکن ممکن است از ۲۰ دقیقه تا یک ساعت طول بکشد . رادیوگراف شما ممکن است از شما بخواهد که گاهی اوقات نفس خود را حبس کنید.
پس از پایان یافتن تصویر برداری فرد می تواند به روال عادی خود بازگردد. اگر ماده حاجب به بیمار داده شود ، بیمار ممکن است دستورالعمل ویژه ای را دریافت کند.
در بعضی موارد ممکن است از فرد خواسته شود که مدت کوتاهی قبل از عزیمت در داخل مرکز بماند تا اطمینان حاصل شود که بعد از انجام سی تی اسکن حال فرد خوب است . بعد از پایان سی تی اسکن احتمالاً به بیمار گفته میشود تا مایعات زیادی بنوشد تا کمک کند که مایع حاجب را از بدن خارج کند.
چگونه خود را برای سی تی اسکن آماده کنیم؟
بسته به نوع بخشی که مورد اسکن قرار میگیرد ممکن است از شما خواسته شود موارد زیر را انجام دهید:
- در آوردن همه و یا بخشی از لباس ها و پوشیدن لباس بیمارستان
- برداشتن اشیای فلزی همچون کمربند، جواهرات، دندان مصنوعی و عینک که ممکن است با نتایج حاصل تداخل داشته باشد.
- خودداری از خوردن و آشامیدن چند ساعت قبل از انجام سی تی اسکن
نتایج سی تی اسکن چیست؟
اگر رادیولوژیست تومور ، لخته شدن خون ، شکستگی یا سایر ناهنجاری های موجود را در تصاویر مشاهده نکند نتایج این اسکن طبیعی می باشد. ولی اگر در طول انجام این تست هرگونه ناهنجاری مشاهده شود ،بسته به نوع ناهنجاری موجود ، ممکن است فرد به آزمایشات یا درمان های بعدی نیاز داشته باشد.
بیشتر بخوانید: