برگه آزمایش را چگونه بخوانیم؟

یکی از روش های تشخیص بیماری ها ، آزمایش ابتدایی خون یا پانل خونی است. آزمایش خون می تواند علامت های بیماری ها، مواد زائد درون خون و … را تشخیص می دهد. با یک ویزیت پزشکی و یک آزمایش خون ساده که پزشک بعد از معاینه بالینی بیمار تجویز می کند ،می توانید از وضعیت سلامت خودتان با خبر شوید.

بهترین کسی که می‏تواند جواب آزمایش شما را خوانده و تحلیل نماید پزشک شماست، توجه داشته باشید افراد عادی نباید براساس تحلیل‏های خود یا اطرافیانشان از جواب آزمایش‏ها دست به اقدامات درمانی بزنند زیرا با اینکار تنها روند بهبودی خود را با مشکل اضافی رو‏به‏ رو می‏نمایند. اما اگر دوست دارید پیش از مراجعه به دکتر خودتان هم نگاهی به این برگه پر رمز و راز انداخته و تصویری کلی از آنچه قرار است با آن روبه‏رو شوید را به دست آورید، ایمن‏ آغوش در این مطلب به شما آموزش می‏دهد چگونه برگه آزمایش خود را تفسیر اولیه کنید و به آنچه در آن نوشه شده پی‏ببرید.

آزمایش خون یا CBC که مخفف جمله انگلیسی «شمارش کامل خون» است، یکی از ابتدایی‌ترین و در عین حال اصلی‌ترین آزمایشاتی است که می تواند زمینه تشخیص بسیاری از بیماری‌ها و از آن مهم‌تر، بیانگر شرایط کلی و حیاتی بدن باشد.

هر جواب آزمایش شامل ۴ ستون مجزا می‏ باشد

-ستون اول با نام Test  نشان می‏دهد که چه آزمایش‏هایی بر روی شما انجام گرفته، نگران حروف و مخفف‏های این بخش نباشید زیرا همه آنها را برای شما توضیح می‏دهیم.

-ستون دوم نتایجی است که برای شما به دست آمده و با نام result در برگه مشخص می‏شود. این عدد یا نوشته نشان می‏دهد که شما در آن آزمایش ویژه چه امتیازی به دست آورده ‏اید.

-سومین ستون نشانگر واحد سنجش بوده و با کلمه Unit مشخص می‏شود، شما در عمل کاری به این ستون Unit ندارید و تنها پزشک و متخصص آزمایشگاه به آن نیاز پیدا می‏کنند.

-چهارمین ستون Normal Range  نشانگر مقدار استاندارد برای هر آزمایش می‏باشد. عدد اول از سمت چپ حداقل میزان استاندرد و عدد دوم هم بیشترین مقدار مجاز را برای هر آزمایش بیان می‏کند. شما باید نتیجه آزمایش خود را که در ستون Result قرار گرفته با این مقادیر مقایسه کنید. مقدار استاندارد براساس سن و جنس شما تعیین می‏گردد و به همین خاطر است که باید این دو مورد را در مرحله اول داخل سربرگ خود چک کنید.

یک تقلب ساده!

در مواردی که میزان بدست آمده در آزمایش فرد بالاتر یا پایین تر از حد استاندارد باشد، یک علامت خطر در کنار عدد بدست آمده در ستون جواب‏ها یا Result به نمایش در می ‏آید. این علامت با توجه به نوع نرم ‏افزار پاسخ ‏دهی آزمایشگاه ممکن است متفاوت باشد که در ادامه تمامی حالت‏ها را برای شما توضیح می‏دهیم.

• F مخفف واژه Flag به معنای پرچم خطر است که در نمونه‏ های قدیمی تر کنار هر جوابی که در محدوده استاندارد نبود به نمایش در می آمد.
• L از اول کلمه Low به معنی کم گرفته شده و هرگاه جواب یا ریزالت شما کمتر و پایین‏ تر از Noral Range  یا محدوده استاندارد باشد کنار نتیجه نوشته می شود.
• H از اول کلمه High به معنی زیاد گرفته شده و هرگاه جواب یا ریزالت شما بیشتر و بالاتر از Normal Range یا مقدار استاندارد باشد، کنار آن نوشته می‏شود.
• Positive  به معنای مثبت می‏باشد و در آزمایش های کیفی مانند بررسی وجود خون یا میکروب در ادرار از آن استفاده می شود و معمولا خبر خوبی نیست.
• Negative به معنای منفی یا وجود نداشتن می‏باشد که در آزمایش های کیفی معمولا خبر خوبی است.

انواع آزمایشات

1. آزمایش خون CBC_FBS_BS_Hb-HCT_PLT-PT-PTT-Cholestrol_Fb-Cr-BUN-Na-K-Ca-LDL-HDL
2. آزمایش ادرار UA-UC
3. آزمایش مدفوع: گایاگ و کشت مدفوع

معمولا آزمایش ها به صورت دسته بندی شده گزارش می‏شوند. اولین دسته را اطلاعات خون شناسی یا Hematology تشکیل می دهد. دسته دوم بخش بررسی چربی ها یا Lipid خواهد بود. سومین بخش هم معمولا پنل هورمونی یا Hormonal را در برمی گیرد. اگر آزمایش ادرار هم داشته باشید یک بخش UA یا آنالیز ادرار اضافه خواهد شد. موارد اختصاصی و آزمایش های ویژه نیز معمولا در دسته Special Biochemistry جای می گیرند.

حروف اختصاری در هر آزمایش

خون شناسی

• FBS قند خون ناشتا
• MCHC غلظت متوسط همو گلوبین
• WBC شمارش گلبول های سفید
• RBC شمارش گلبول های قرمز
• HB همو گلوبین
• HC هماتو کریت (درصد گلبول های قرمز در خون)
• HCV حجم متوسط گلبول های قرمز
• HCH مقدار متوسط همو گلوبین در گلبول های قرمز
• R.D.W ضریب تغییرات اندازه گیری گلبول های قرمز
• PLT شمارش پلاکت ها
• PTE در صد پلاکت ها
• MPV حجم متوسط پلاکت ها
• MCH وزن متوسط هموگلوبین
• MCV حجم متوسط هموگلوبین
• M/E نسبت سلول های زاینده گلبول سفید به قرمز
• RDW پهنای گلبول قرمز در منحنی
• UA تجزیه کامل ادرار ( PH،رنگ ،بو،توده های متراکم)
• TGs تری گلیسیرید (چربی که باعث رسوب در رگ هاو عروق می شود)
• HCG تست حاملگی
• FSB آزمایش قند خون
• HCT هموتوکریت اندازه‌گیری گلبول قرمز است (آهن)
• HGB،Hg، یا Hgb هموگلوبین

چربی ها-Lipid

TGs

تری گلیسیرید ها چربی اصلی خون بوده و این آزمایش آنها را برای شما بررسی می کنید. اگر سابقه بیماری قلبی دارید، اضافه وزن دارید یا سن شما بیش از ۴۰سال باشد باید به تمامی فاکتورهای بخش چربی توجه ویژه کنید. TGs باید تا جای ممکن پایین باشد.(در محدوده استاندارد)

HDL

از آن با نام کلسترول خوب نیز یاد می شود و بالا بودن مقدار آن در Normal Range نشانه خوبی به شمار می آید.

LDL

کلسترول بد چیز خوبی نیست و اگر اِل دی اِل شما بالا باشد خطر ابتلا به بیماری های قلبی در شما به شدت بالا می رود. مصرف غذاهای باچربی بد مثل کله پاچه، ساندویچ و پیتزا و مانند آنها کلسترول بد رسوب کننده در شریان ها را به شدت افزایش می دهد.

VLDL

کلسترول بسیار بد نامی است که به لیپوپروتئین های با دانسیته بسیار پایین داده اند. اگر این مقدار در آزمایش شما بالا باشد باید به سرعت به پزشک مراجع کنید. رژیم های سم زدایی مانند گیاهخواری برای مدت چند هفته و ورزش می تواند به کاهش این مقادیر کمک کند.

هورمون شناسی-Hormone

AST-ALT1

این آزمایش به آنزیم های کبدی مشهور است. بالا بودن مقادیر آنزیم های کبدی نشانه وارد آمدن آسیب به کبد می باشد و باید دقیق تر مورد بررسی قرار بگیرد.

SGOT

نام قدیمی آزمایش آنزیم های کبدی است که هنوز در برخی آزمایشگاه ها از همین نام برای آنزیم های کبدی استفاده می شود.

TSH

هورمون محرک غده تیروئید بوده که در ساقه مغز ترشح می شود. بالا بودن مقدار آن می تواند یکی از علائم کم کاری تیروئید باشد.

T3 و T4

دو هورمون اصلی تیروئید هستند که کم کاری یا پرکاری تیروئید را می توان براساس آنها بدست آورد.

PSA

آزمایش پروستات در مردان بسیار مهم است و بررسی PSA یا آنتی ژن اختصاصی پروستات مخصوصا در افراد بالای ۵۰سال به صورت سالانه پیشنهاد می گردد.

آنالیز ادرار

Color

رنگ ادارار است که باید زرد یا Yellow باشد.

Appearance

شفافیت ادرار را بررسی می کند که باید شفاف یا Clear باشد.

Specific Gravity

وزن مخصوص یا چگالی ادرار را می سنجد.

PH

اسیدی بودن ادرار را نشان می دهد.

Glucose

گلوکوز قند اصلی بدن به شمار می آید و نباید در ادرار باشد. جواب این تست باید Negative یا منفی باشد و جواب Positive نشان دهنده بالاتر بودن سطح قند خون از مقدار نرمال خواهد بود.

Bilirubin

بیلی روبین هم نباید در خون باشد و جواب باید Negative باشد، جواب Positive ممکن است نشان دهنده وجود مشکل در کلیه ها باشد.

Ketones

اجسام کتونی هم باید Negative باشند.

Blood

وجود خون در ادرار اصلا نشانه خوبی نیست و این آیتم هم باید Negative باشد.

WBC

بهتر است هیچ گلبول سفیدی در ادرار وجود نداشته باشد، حداکثر تا ۵ عدد گلبول سفید در ادرار قابل پذیرش است.

RBC

گلبول قرمز نباید در ادرار وجود داشته باشد. حداکثر تعداد قابل قبول ۳ عدد می باشد

Protein

کلیه ها باید از دفع هرگونه پروئینی در ادرار جلوگیری کنند و جواب این آزمایش باید Negative شود.

Bacteria

ادرار یک فرد سالم کاملا استریل بوده و فاقد هرگونه باکتری می باشد، جواب این بخش هم باید Negative باشد و مثبت بودن آن نشانگر احتمال عفونت ادراری و مثانه است.

Yeast

هیچ قارچی نباید در ادرار فرد وجود داشته باشد. جواب باید Negative باشد.

آزمایشات نیتروژن-Nitrogen

این بخش گاهی تحت عنوان سوخت و ساز یا Metabolic نیز معرفی می شود و تمرکز آن بر روی مواد نیتروژن دار داخل خون به عنوان نشانگرهای سوخت و ساز پروتئین ها در بدن قرار دارد.

BUN

میزان نیتروژن موجود در خون را بررسی می کند و عامل مهمی در بررسی سلامت کلیه ها و کبد به شمار می آید.

Uric Acid

آزمایش اوریک اسید نیز نشانگر مهمی در بررسی سوخت ساز بدن و کارکرد کلیه ها است. بالا بودن غیرطبیعی اوریک اسید به سرعت می‏تواند ایجاد نقرس یا التهاب مفاصل عود کننده را به همراه داشته باشد.

Cr

این آزمایش مقدار کراتینین خون را بررسی می نماید که در بررسی کارکرد کلیه و نیز سطح پایه متابولسیم به کار خواهد آمد.

یون ها -Ions

Ca

کلسیم خون تنها نشانگر سلامت استخوان ها نیست و در مورد کلیه ها و حتی سیستم قلبی و عروقی نیز اطلاعات مفیدی ارائه می نماید.

Na

سدیم در بیماران مبتلا به فشار خون از اهمیت بالایی برخوردار است. مصرف بالای نمک باعث بالا رفتن سدیم خون می شود.

Ka

پتاسیم خون نیز بهتر است در افراد دارای فشار خون بررسی شود. این یون فشار خون کمتری به وجود می آورد و اکثر نمک های مخصوص افراد با فشار بالا بخشی از نمک طعام را که سدیم(Na) را بالا می برد را با پتاسیم جایگزین می کنند.

Fe

آنمی یا کم خونی فقر آهن مخصوصا در خانم ها یکی از مهم ترین دلایل به شمار می آید. آزمایش میزان آهن آزاد در خون در کنار نتایج آزمایش هموگلوبین و گلبول قرمز تصویر خوبی از کم خونی احتمالی و دلیل آن ارائه می کند.

باروری آزمایشگاهی و عوارض آن

هیپوگلیسمی (افت قند خون) و علائم آن چیست؟

نتیجه‌گیری

در پاسخ به این پرسش که نتایج یک آزمایش چگونه تفسیر می‌شوند باید گفت که این کار تنها باید از سوی پزشک و با در نظر گرفتن تمامی جوانب زندگی فرد از قبیل سوابق پزشکی و خانوادگی، تغذیه، فعالیت‌های فیزیکی و ورزشی، اعتیاد به مواد الکلی و سیگار و … انجام شود.