قارچ پوستی نوعی التهاب شدید در پوست است که عوامل متعددی در ایجاد آن نقش دارند. در این مطلب درباره علل ، پیشگیری و راههای درمان انواع قارچ های پوستی صحبت میکنیم.
اگر دیابت دارید مراقب بشید که به قارچ پوستی دچار نشوید، قارچ گرما و رطوبت را دوست دارد و اهمیت درمانش بسیار بالاست چون ممکن است کل بدن را فرا بگیرند.
درماتوفیت ها:
عامل ایجاد تینئا ها قارچی میکروسکوپی بنام درماتوفیت می باشد که سه خانواده بزرگ از این قارچ وجود دارد که عبارتند از تریکوفیتون ها ، میکروسپوروم ها و اپیدرموفیتون ها. براساس محل ایجاد بیماری ، تینئا ها پسوند می گیرند مثلا” کچلی سر را تینئا کاپیتیس می گویند که تینئا همان بیماری قارچی و کاپیتیس به معنی سر می باشد.
درماتوفیت ها براساس محل زندگی شان به انواع خاک دوست ، حیوان دوست وانسان دوست تقسیم می شوند که این به معنی آن است که هرگروه از این قارچها تمایل به زندگی در آن محیط بخصوص را دارند ودر صورتی که در محیطی غیر از محیط خاص مورد علاقه خود رشد کنند می توانند در میزبان خود باعث التهاب زیادی شوند که این بعلت پاسخ شدید سیستم ایمنی میزبان به قارچ است.
هرچه محیط قارچ بیماری زا از محیط طبیعی زندگی قارچ دورتر باشد التهاب ایجاد شده نیز شدیدتر است بنابراین قارچهای خاک دوست بیش از حیوان دوست واینها بیش از انسان دوست ها باعث التهاب در پوست انسان می شوند.
آیا عفونت قارچی مسری است؟
عفونت قارچی به شدت مسری بوده و در شرایط محیطی گرم و همچنیم مرطوب مانند؛ دستشویی، حمام، استخر، سونا و محیط هایی مشابه به راحتی انتقال پیدا می‌کند.
قارچ پوستی که با نام علمی تینآ(Tinea) شناخته میشود انواع متفاوتی دارد:
عفونت قارچی پای ورزشکار(tinea pedis)
متداول‌ترین نوع قارچ پوستی است و اغلب برای ورزشکاران یا افرادی اتفاق می‌افتد که مدت‌زمان طولانی پاهایشان در کفش قرار دارد یا پابرهنه در مکان‌های عمومی مثل استخر، رختکن و حمام‌های عمومی راه می‌روند. در این عفونت قارچی، پوست بین انگشتان پا سفید شده و شروع به پوسته کردن می‌کند. گاهی نیز ممکن است با علائمی مثل قرمزی، تاول، خارش و سوزش همراه باشد. این عفوت می‌تواند کف پا را نیز تحت تأثیر قرار دهد. این عفونت در آب‌وهوا و ماه‌های گرم سال بیشتر دیده میشود زیرا قارچها در محیط‌های گرم و مرطوب به‌سرعت تکثیر می‌یابند.
قارچ ناخن
این عفونت یک مشکل شایع پوستی است که عموماً ناخن‌های پا را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در اثر رشد این قارچ، ناخنها زرد و ضخیم شده و به‌راحتی می‌شکنند.
خارش ژوک یا تینآ کروریس
یکی از شایع‌ترین عفونت‌های قارچی است که به شکل جوش خارش‌دار در ناحیه ران، کشاله ران و باسن ظاهر میشود. این قارچ پوستی در مردان بیشتر از زنان دیده شده است. این عفونت قارچی مسری است و اغلب از طریق تماس مستقیم با فرد آلوده یا جسم حامل قارچ منتقل میشود. از شایع‌ترین علائم این عفونت قارچی می‌توان به قرمزی در ران، کشاله ران یا باسن، برفک، خارش یا سوزش در ناحیه آلوده، بثورات قرمز دایره‌ای شکل با لبه‌های برجسته، ترک و پوسته‌پوسته شدن اشاره کرد.
عفونت قارچی واژن
یک نوع قارچ پوستی رایج در بانوان است که معمولاً از نوعی قارچ انگلی به نام کاندیدا آلبیکنس ناشی میشود. رشد بیش‌ازحد کاندیدا تعادل طبیعی باکتری‌ها و PH واژن را برهم می‌زند و منجر به بروز عفونت میشود. این عدم تعادل ممکن است به دلیل مصرف آنتی‌بیوتیکها، استرس و عدم تعادل هورمون‌ها یا عادت غذایی نامناسب باشد. خارش و تورم در اطراف واژن، احساس سوزش یا درد هنگام ادرار یا مقاربت، قرمزی و درد در واژن و اطراف آن و ترشحات غیرمعمول واژینال ازجمله علائم شایع این عفونت قارچی به شمار می‌روند.
عفونت قارچی پوست سر(کچلی پوست سر)
این بثورات بیشتر در کودکان رخ می‌دهد و باعث ریزش مو میشود اما با درمان مناسب، معمولاً مو دوباره رشد می‌کند.
علل ابتلا به قارچ پوستی چیست؟
قارچ پوست محیط گرم و مرطوب را دوست دارد ؛ برای پای ورزشکاران، قارچ باعث ایجاد این وضعیت در جوراب و کفش هایی که تمیز نیست می شود – عادت معمول بسیاری از ورزشکاران است.
عفونت های قارچی نیز می توانند توسط قارچ های میکروسکوپی که بر روی بافت های مرده پوست، مو و ناخن های پا وارد می شوند ایجاد شوند.
مناطق عمومی مانند اتاق کمد در ورزشگاه ها، دوش های عمومی یا استخرهای شنا، شایع ترین مکان برای رشد قارچ پوست است. ؛ بدون توجه به علل ابتلا به قارچ پوستی، شناخته شده که مسری است فقط تماس می تواند باعث قارچ پوستی شود پس مهم است که این عفونت را درمان کنید تا به افراد دیگر گسترش پیدا نکند.
- اگر به تازگی آنتی بیوتیک دریافت کرده اید.
- اگر استروئید دریافت کرده اید.
- دیابت دارید.
- افزایش وزن دارید.
- قبلا دچار عفونت قارچ پوستی بوده اید.
- سیستم ایمنی ضعیفی دارید.
- پوستتان مرطوب است.
- اگر بدن خود را بعد از عرق کردن و یا دوش گرفتن، خشک نمی کنید.
اگر لباس های تنگ و پلاستیکی بپوشید، عرق نمی تواند از روی سطح پوست تبخیر شود، لذا پوست مرطوب می ماند و امکان ابتلا به قارچ پوستی زیاد می شود.
علائم عفونت قارچی چیست؟
عفونت قارچی اغلب به عنوان ظاهری خشن و گاهی اوقات خونریزی دار در پوست ظاهر می شود.عفونت قارچی ممکن است به عنوان یک شکل دایره ای در اندازه های مختلف ظاهر شود با این وجود، عفونت های قارچی ممکن است همیشه ضایعات دایره ای شکل را ایجاد نکنند، اما سبب تیره شدن و قرمزی پوست با پوسته پوسته شدن و سفید شدن می شود.
اغلب اوقات، منطقه آسیب دیده می خارد و گاهی اوقات مرطوب است یا بوی بد دارد.برای افرادی که دارای عفونت قارچی طولانی مدتی هستند، رنگ پوست تیره ایجاد می شود و زمانی که زمانش می گذرد و زیاد می شود، معمولا به پوست های اطراف گسترش پیدا می کند. اگر شما منطقه ای را می خارانید، می تواند منجر به عفونت هایی در سایر قسمت های دیگر بدن شود.
انواع عفونت های قارچی پوست
با وجود این که اصطلاح “عفونت قارچی” در زبان انگلیسی واژه ی “کرم” را در خود جای می دهد اما این نوع از عفونت نه به وسیله ی کرم بلکه توسط گروهی از قارچ ها به نام درماتوفیت ها ایجاد میگردد. این ریز جان داران در سطح رویی پوست زیست میکنند که کراتین را در خود جای داده است. اصطلاح پزشکی به کار گرفته شده برای عفونت قارچی تینآ است.
بر مبنای مکان ایجاد شدن تینآ، واژگان مختلفی در جهت تعریف عفونت پدید آمده به وسیله ی این قارچ ها مورد استفاده قرار می گیرند. برخی از عفونت های قارچی شایع عبارت هستند از:
• تینآ کورپوریس (عفونت قارچی بدن)
• تینآ کاپیتیس (عفونت قارچی پوست سر)
• تینآ پدیس (عفونت قارچی پا، که به نام پای قهرمان نیز شناخته میشود)
• تینآ کروریس (عفونت قارچی ناحیه ی میانی پا، که به نام خارش ورزشکار نیز شناخته میشود)
• تینآ اونگوئیوم (عفونت قارچی ناخنها، و یا عفونت قارچی ناخن)
کرم کتوکونازول برای درمان تینیا کورپوریس (عفونت قارچی پوست که موجب راش پوسته پوسته قرمز در قسمت های مختلف بدن می شود)، تینیا کروریس (عفونت قارچی پوست در قسمت کشاله ران یا نشیمنگاه)، تینیا پدیس (عفونت قارچی پوست در پا و بین اگشتان پا)، تینیا ورسیکالر (عفونت قارچی پوست که موجب لکه های قهوه ای یا رنگ روشن روی سینه، پشت، دست ها، پاها یا گردن می شود)، و عفونت های مخمری پوست استفاده می شود.
پیتریازیس ورسیکالر یا قارچ رنگی بدن
«تینه‌آ ورسیکالر» (Tinea Versicolor) که به آن «پیتریازیس ورسیکلر» (Pityriasis Versicolor) نیز گفته میشود، قارچ پوستی شایعی است که در صورت افزایش تکثیر، ایجاد عفونت می‌کند. برخی از عوامل از جمله هوای گرم و مرطوب، پوست چرب، تغییرات هورمونی و سیستم ایمنی ضعیف می‌توانند منجر به تکثیر زیاد این قارچ شوند که با رنگدانه‌های طبیعی پوست تداخل میکنند به صورت ضایعات پوستی با رنگ تیره یا روشن‌تر از رنگ طبیعی پوست هستند یا ممکن است قرمز، قهوه‌ای یا صورتی باشند.
ممکن است این لکه‌ها به مرور وسعت پیدا کنند و به یکدیگر نزدیک‌تر شوند و با به هم پیوستن، لکه‌های بسیار بزرگی روی سطح پوست ایجاد کنند. مناطقی که بیشتر تحت تأثیر پیتریازیس ورسیکالر قرار می‌گیرند شامل پشت، قفسه سینه، بازوها، گردن و شکم هستند. بیشتر در نوجوانان و بزرگسالان جوان رخ می‌دهد. قرار گرفتن در معرض آفتاب ممکن است تینه‌آ ورسی کالر را بیشتر نمایان کند. تینه‌آ ورسیکالر دردناک و مسری نیست.
درمان قارچ های پوستی
ابتلا به پیتریازیس ورسیکالر مربوط به بهداشت ضعیف نیست. این بیماری نمی‌تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود و واگیردار نیست زیرا بیشتر افراد از قبل مخمر مالاسزیا را بر روی پوست خود دارند. پیتریازیس ورسیکالر با داروهای ضد قارچ قابل درمان است که به صورت شامپو، کرم و قرص موجود هستند. شامپوهای ضد قارچ (مانند شامپوی کتوکونازول یا سولفید سلنیوم) اغلب اولین درمانی هستند که برای این قارچ پوستی توصیه می‌شوند.
- درمان های موضعی ضدقارچ مثل کرم، لوسیون و پودرهای دارویی وجود دارند که بر روی پوست می مالند.
- اگر لکه ها مقداری از پوست صورت، ناخن ها و یا پوست سر را بگیرند، باید قرص مصرف کرد.
- اسپری مخصوص برای درمان عفونت قارچی پای ورزشکار در داروخانه ها موجود است.
- اگر پوست سر دچار عفونت قارچی شده است، استفاده از شامپوی ضدقارچ مفید می باشد.
در برخی مواقع، این داروها باعث تحریک پوست و یا ناراحتی معده می شوند. لذا بدون تجویز پزشک، هیچ اقدامی برای درمان عفونت های قارچی نکنید.
شامپوی تجویزی کتوکونازول برای درمان تینیا ورسیکالر استفاده می شود. شامپوی بدون نسخه کتوکونازول برای کنترل پوسته پوسته شدن و خارش پوست سر ناشی از شوره سر استفاده می شود.
کتوکونازول در کلاس داروهای ضد قارچ به نام ایمیدازول قرار دارد. این دارو با کند کردن رشد قارچ هایی که موجب عفونت می شوند، عمل می کند.
چگونه باید از کتوکونازول استفاده کرد؟
کتوکونازول تجویزی به شکل کرم و شامپو برای استفاده روی پوست در دسترس است. کرم کتوکونازول به طور معمول یک بار در روز برای دو تا شش هفته استفاده می شود. شامپو کتوکونازول تجویزی به طور معمول یک بار برای درمان عفونت استفاده می شود. شامپو کتوکونازول بدون نسخه به طور معمول هر سه تا چهار روز یک بار تا هشت هفته استفاده می شود و سپس در صورت نیاز برای کنترل شوره سر استفاده از آن ادامه می یابد.
یک بار درمان با شامپوی کتوکونازول تجویزی ممکن است با موفقیت عفونت تینیا ورسیکالر را درمان کند. با این وجود، ممکن است چند ماه طول بکشد تا رنگ پوست به شرایط عادی بازگردد، به ویژه اگر پوست در معرض نور خورشید قرار گرفته باشد. پس از درمان عفونت، احتمال ابتلا به یک عفونت تینیا ورسیکالر دیگر در آینده وجود دارد.
آیا باید دستورهای غذایی خاصی را دنبال کنم؟
کرم و شامپوی کتوکونازول فقط برای استفاده روی پوست یا پوست سر هستند. کرم یا شامپوی کتوکونازول نباید وارد چشم یا دهان شده و نباید بلعیده شود. در صورت ورود کرم یا شامپوی کتوکونازول به چشم ها، آنها را با آب فراوان شستشو دهید. در صورت بلعیدن کتوکونازول موضعی بلافاصله با پزشک یا داروساز خود تماس بگیرید.
در صورت فراموشی یک دوز چه کاری انجام دهم؟
دوز فراموش شده را بلافاصله پس از یادآوری اعمال کنید. اما اگر به زمان دوز بعدی نزدیک هستید، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید. برای جبران دوز فراموش شده دوز بعدی را دو برابر نکنید.
اگر از کرم کتوکونازول استفاده می کنید، علائم باید در ابتدای درمان بهبود یابند. اما حتی اگر احساس خوبی دارید به استفاده از کرم کتوکونازول ادامه دهید. به واسطه قطع زودهنگام استفاده از کرم کتوکونازول، عفونت ممکن است به طور کامل درمان نشده و امکان بازگشت علائم وجود دارد.
درمان های خانگی قارچ پوستی
۱- پوست خود را با صابون ضد قارچ بشویید. سپس پوست خود را کاملا خشک کنید. شستن و خشک کردن پوست یکی از راه های جلوگیری از ایجاد و انتقال قارچ ها می باشد.
۲- سرکه سیب را بر روی یک تکه پنبه بریزید و به آرامی بر روی محل قارچ، بمالید. این کار را ۳ تا ۴ بار در روز انجام دهید.
۳- روغن سیر، روغن درخت چای و روغن پونه کوهی نیز برای از بین بردن قارچ پوستی مفید می باشند.
۴- قارچ پوستی باعث می شود که ملانوسیت (سلول های رنگدانه ساز) پوست، سنتز ملانین (رنگدانه پوست) را متوقف کند. پماد ضدقارچ می تواند درمان کننده باشد.
۵- بدن خود را ۲ بار در روز در محلول آب و پراکسید هیدروژن، خیس کنید. محلول پراکسید، قارچ را از بین می برد.
۶- در ابتدا، ممکن است پوستتان نسبت به پراکسید حساس باشد. پس، بهتر است محلول رقیقی از پراکسید و آب تهیه کنید.
۷- یک تکه پنبه را در ماست ساده خیس کنید و آن را روی منطقه آسیب دیده خود قرار دهید. اجازه دهید ۳۰ دقیقه بماند و آن را با آب گرم شستشو دهید و سپس خشک کنید. این روش را دو بار در روز بکار ببرید تا عفونت ناپدید شود.
عوامل خطر
عوامل متعددی وجود دارد که می تواند شما را در معرض افزایش خطر ابتلا به عفونت قارچی پوست قرار دهد. این شامل:
- زندگی در محیط گرم یا مرطوب
- تعریق شدید
- تمیز و خشک نگه داشتن پوست شما
- به اشتراک گذاشتن مواردی مانند لباس ، کفش ، حوله یا ملافه
- پوشیدن لباس های تنگ یا کفش هایی که به خوبی تنفس نمی کنند
- شرکت در فعالیتهایی که شامل تماس مکرر پوست با پوست می شود
- تماس با حیواناتی که ممکن است آلوده باشند
- داشتن سیستم ایمنی ضعیف به دلیل داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی ، درمان سرطان یا شرایطی مانند HIV
پیشگیری از قارچ پوستی
برای به حداقل رساندن خطر قارچ پوستی بهتر است موارد زیر رعایت شوند:
- مناطقی را که شیوع قارچ پوستی در آنها بالاتر است را همیشه تمیز و خشک نگه دارید.
- از لباس و ملحفه‌های نخی و خنک که هوا را عبور می‌دهند استفاده کنید.
- بهتر است لباس‌های که مدت زمان زیادی بر تن دارید، سبک، گشاد و جاذب رطوبت بپوشید.
- اگر چاقی در ایجاد یا عود قارچ پوستی نقش دارد، کاهش وزن ممکن است کمک کند.
- از تماس طولانی مدت بدن با لباس مرطوب خودداری و پوشک یا پدهای بهداشتی را به محض خیس شدن عوض کنید.
- پس از ورزش تنها خشک کردن بدن کافی نیست، بهتر است بدن حتما با آب گرم و شوینده مناسب پوست بعد از تعریق شستشو شود.
- برای تقویت سیستم ایمنی و بهبود دیابت با پزشک مشورت کنید.
منع مصرف داروی ضد قارچ
به طور کلی همه افراد می‌توانند از داروهای موضعی ضد قارچ پوستی بدون مشکل استفاده کنند. ضد قارچهای خوراکی به دلیل جذب شدن در خون قوی‌تر از داروهای موضعی هستند اما در صورت استفاده از هر نوع داروی دیگر باید قبل از تجویز با پزشک مشورت کرد. همچنین، به صورت معمول کودکان خردسال نباید از قرص‌های ضد قارچ استفاده کنند اما استفاده از کرم‌ها مشکلی ندارند. افراد مسن باید قبل از استفاده از قرص ضد قارچ با پزشک خود مشورت کنند اما به طور کلی استفاده از کرم‌های ضد قارچ خوب است و معمولاً به عموم توصیه میشود.
نتیجه نهایی
عفونت های قارچی پوست شایع هستند. اگرچه این عفونت ها معمولاً جدی نیستند ، اما به دلیل خارش یا قرمز شدن پوست می توانند باعث ناراحتی و سوزش شوند. در صورت عدم درمان ، بثورات ممکن است گسترش یابد یا بیشتر تحریک شود.
انواع زیادی از محصولات OTC وجود دارد که می توانند به درمان عفونت های قارچی پوست کمک کنند. با این حال ، اگر عفونت دارید که با داروهای OTC بهبود نمی یابد ، به پزشک خود مراجعه کنید. ممکن است برای درمان موثرتر به نسخه نیاز داشته باشید.
