معرفی تعدادی بازی بومی و محلی ایران
هميشه آيين هايى وجود دارند كه فكر مى كنيم بايد آنها را براى فرزندانمان حفظ كنيم، زيرا باعث مى شوند حس كنيم به يك سرزمين وسنت تعلق داريم.
اما تحولات پر شتاب جهانى همچون جهانى سازى، شهرنشينى و تاثيرات رسانه اى منجر به شبيه شدن رفتارها و سبك زندگى، نابودى تنوعات فرهنگى و حتى گرايش به تجارى كردن فرهنگ در ميان اقوام و گروه هاى اجتماعى شده است.
بازى ها و ورزش هاى سنتى از جمله رفتارهاى بشرى است كه قابليت بسيارى براى ايجاد ارتباط و گفت و گو داشته و بسيارى اوقات به عنوان وسيله اى براى رفع كدورت ها و يا ايجاد تعامل ميان افراد و جوامع به كار رفته است.
بازى ها و ورزش هاى سنتى از جمله رفتارهاى بشرى است كه قابليت بسيارى براى ايجاد ارتباط و گفت و گو داشته
آسیاب بچرخ
شرح بازي:
ابتدا شركت كنندگان در اين بازى دست هاى يكديگر را گرفته و حلقه اى را تشكيل مى دهند، يكى از بازيكنان كه غالباً از همه بزرگتر است نقش استاد را بازى مى كند.
استاد با ريتمى آهنگين مى گويد آسياب بچرخ
حلقه مى گويد: مى چرخم و با شور و شعف شروع به چرخيدن مى كنند تا آنجا كه تعادل
گروه به هم بخورد.
مجدداً استاد مى گويد آسياب بشين، حلقه: مى شينم، سپس استاد و حلقه گفت و گويى آهنگين را ادامه مى دهند:
آسياب پاشو، پا نمى شم/ جون خاله جون، پانمى شم/. جون عمه جون، پانمى شم/ قفل چمدون، پا نمى شم/ استاد مى گويد تورو
خدا جون و حلقه مى گويد، پامى شم.
استاد مى گويد: آسياب بخواب، افراد حلقه مى گويند مى خوابم و سر خود را خم كرده و چشمهاى خود را مى بندند، استاد مى گويد: آسياب
صندلى بساز، افراد حلقه، يك پاى خود را بالا آورده و حالت نشسته روى صندلى مى گيرند.
در آخر استاد مى گويد: آسياب بچرخ، همگى مى چرخند و در حالى كه حركت خود را سرعت مى بخشند مى خوانند و تكرار مى كنند:
آسياب تندترش كن، تندتر و تندترش كن
الک دولک
شرح بازى:
اين بازى تقريباً در تمام مناطق ايران رواج دارد و لذا از قواعد مختلفى برخوردار است، شركت كنندگان به دو دسته تقسيم مى شوند تيم آغازكننده به قيد قرعه انتخاب مى شود.
سرتيم دسته اول، به وسيله چوبى به طول حدوداً ۸۰ سانتيمتر(الك)، چوب كوچك(دولك) را به سمت تيم مقابل پرتاب مى كند و الك را در كنار محل پرتاب مى گذارد.
دسته مقابل سعى مى كند چوب دولك را در هوا بگيرد، در اين صورت، بازى به نفع آنها تمام مى شود و گروه ها جابجا مى شوند.
درغير اين صورت، يك نفر از گروه دوم چوب دولك را بر مى دارد و به سمت الك پرتاب مى كند و سرتيم گروه اول سعى مى كند دولك را در هوا بزند اما اگر نتواند مانع به زمين افتادن دولك شود ، اين بار نوبت آن بازيكن تمام شده و بازى را به يكى از ياران گروه خود واگذار مي كند.
پس از برنده شدن ، هر عضو تيم برنده با الك، دولك را روى هوا ميزند (مانند عمل روپايى در فوتبال). هر تعداد ضربه كه بتواند به دولك بزند به همان تعداد مى تواند توسط الك، دولك را به دورتر پرتاب كند. همه اعضا اين كار را كرده و پشت سر هم دولك را به منطقه دورتر م ىبرند. افراد بازنده بايد از آخرين نقطه، تا نقطه شروع بازي، افراد برنده را كولى دهند.
الختر(خروس جنگی)
اين بازى با نام هاى يك لنگه پا، الخترك، الختور، رمازا و يا خروس جنگى نيز معروف است و در اغلب نقاط ايران رواج دارد. بازى الختر
يك بازى هيجانى و ساده است.
شرح بازی:
ابتدا شركت كنندگان به دو گروه تقسيم مى شوند و هرگروه يك نفر را بعنوان سالار انتخاب مى كند.
سالار، افراد را يك به يك به ميدان مى فرستد، افراد بايد يك پاى خود را با دست بگيرند و با حالت لى لى وارد ميدان شوند و سعى كنند به وسيله ضربه زدن با سينه يا دست و يا جا خالي دادن، حريف را از تعادل خارج كنند و يا پاى او را از دستش خارج كنند، برنده بايد از ميانه ميدان گذشته و خود را به محل استقرار تيم حريف برساند، اگر در حين مبارزه تعادل فرد بهم خورده به زمين بخورد و يا پايش را زمين بگذارد و يا پايش از دستش خارج شود بازنده است و از بازى حذف مى شود.
برنده نهايى تيمى است كه بيشترين افراد را به محل استقرار تيم حريف رسانده باشد. در نوع ديگرى از اين بازى، از هر تيم فردى بعنوان داماد انتخاب مى شود وهمه افراد با هم وارد ميدان شده مبارزه مىكنند.
در اين شكل، تنها دامادها هستند كه بايد خود را به تيم مقابل يا اصطلاحاً دروازه برسانند.
در برخي نقاط، افراد به صورت دست به سينه وارد ميدان شده و به مبارزه مشغول مي شوند كه اين حالت را خروس جنگي مي نامند.
بالا بلندی
شرح بازی:
شركت كنندگان به قيد قرعه، يك نفر را به عنوان گرگ انتخاب مى كنند كه بايد دنبال بچه هاى ديگر شركت كننده بدود و آن ها را بگيرد.
وقتى گرگ به يكى از بچه ها نزديك شود او بايد روى يك بلندى كه يا از پيش معين شده و يا هر بلندى ديگر، برود و تا وقتى روى بلندى است گرگ نمى تواند او را بگيرد.
اگر گرگ ،هر كس را پيش از رفتن روى بلندى بگيرد، گرگ مى شود و كار او را دنبال مى كند.
وقتى گرگ، دنبال افراد مى دود، ديگران شعر و يا رجز مى خوانند و در عين حال دقت ميكنند كه گرگ ناگهان هدفش را عوض نكند و آن ها را نگيرد.
وقتى گرگ دارد دنبال يك فرد مى دود، ديگران نيز اشعارى مى خوانند مانند:
گرگ بازى تنبلى هرگز مكن / جان من! خود رابه گوشه كز مكن
در محيط هاى باز، مانند دشت و صحرا ممكن است به جاى بلندى، افراد با گچ يا زغال، دايره يا مربعى بكشند و درون آن را جاى امن
اعلان كنند.
بیل گردانی
بيل گردانى در منطقه نيم ور( استان مركزى ) داراى قدمت بسيارى بوده و با توجه به ارزشها و جنبه هاى آيينى، در فهرست ميراث معنوى كشور به ثبت رسيده است.
بيل گردانى جشنى است مربوط به كرامت آب و آبيارى و همچنين ياد آور سنت هاى پهلوانى و سلحشورى است. اين بازى آيينى امروزه بصورت مسابقه ميان داوطلبان انجام ميشود،
شرح بازی:
ابتدا هفت بيل را به نيت هفت آسمان در دو دسته چهارتايى و سه تايى محكم به يكديگر ميبندند. بيل گردان بايد ۴ بيل را با دست راست و ۳ تاى ديگر را با دست چپ بگيرد، پاى راست خود را جلو بگذارد و بيل ها را همزمان و در جهت مخالف يكديگر، دورسر بچرخاند.
شركت كننده در مسابقه مى بايست هر دسته از بيلها را با يك دست برداشته سپس اين وزنه حدوداً سى كيلويى را به موازات شانه بالا آورده و تا جايى كه توان دارد دور سر بچرخاند، چنانچه بيل ها با يكديگر و يا زمين، برخورد كند، فرد بازنده خواهد بود و توسط تماشاچيان مذمت و سرزنش مى شود.
دال پلان
دال پلان از رشته بازيهاى پرتابى است كه براى انجام آن قدرت بدنى و تبحر در نشانه گيرى نقش تعيين كننده دارد.
شرح بازی:
انجام اين بازى با ۲ نفر و يا بيشتر قابل انجام است. ابتدا شركت كنندگان به دو گروه تقسيم ميشوند و به قيد قرعه، گروه آغاز كننده مشخص ميشود.
دو گروه مقابل هم و با يك فاصله توافقى مى ايستند، سپس هر گروه تعدادى سنگ تخت و صاف (معمولا ۳عدد ) را بصورت عمودى و پشت سرهم و يا كنار هم قرار ميدهند .
افراد تيم آغاز كننده با قلوه سنگهايى كه در دست دارند به طرف تخته سنگهاى تيم مقابل، به نوبت پرتاب مى كنند .
هر نفر يك پرتاب و در صورت برخورد قلوه سنگ به تخته سنگها به تعداد سنگهاى سرنگون شده، پرتاب جايزه مى گيرد و يا اينكه در صورت انداختن همه تخته سنگها يك مرحله برنده و اگر حتى يك تخته سنگ از تيم برنده به زمين افتاده باشد جاى دوتيم با هم عوض مى شود.
ولى اگر تخته سنگى از تيم برنده به زمين نيافتاده باشد در جاى خود باقى مانده و بازى ادامه خواهد داشت
زو(کبدی)
شرح بازی:
ابتدا شركت كنندگان به دو گروه تقسيم مى شوند و هر يك، سردسته اى را براى خود تعيين ميكند .
سپس به قيد قرعه، گروه مهاجم و گروه مدافع مشخص شده و زمين بازى نيز توسط خط به دو بخش تقسيم ميشود ، با نظر سردسته گروه مهاجم، يكى از بازيكنان تيم، با گفتن كلمه زووو…. به صورت آرام و پيوسته به زمين مدافع رفته و سعى مى كند با لمس يك يا چند تن از افراد تيم مدافع ، به زمين خود برگردد و افراد لمس شده از زمين خارج مى شوند .
در حين حمله اگر تيم مدافع، فرد حمله كننده را بگيرد .فرد حمله كننده از زمين خارج مى شود . در نوبت بعد بازيكن تيم مقابل به عنوان حمله كننده وارد زمين تيم حريف مى شود.
به ازاى هر بازيكن لمس شده توسط حمله كننده به همان تعداد از ياران خارج شده تيم به زمين باز مى گردند.
اگر مهاجم توسط مدافعين گرفته شود و مهاجم بتواند برگشته و خود را به وسط زمين برساند و خط را لمس كند نفراتى كه مهاجم را گرفته اند از بازى خارج مى شوند.
روستائيان اين بازى را در زمين هاى خاكى، ماسه اى و چمن طبيعى و بشكل هاى دايره اى، مربع يا مستطيل انجام مى دهند و به نامهاى كودر كودر، كه بودى، بدبدى، شيرين دودو، اش تى تى ناميده ميشود.
آدیل مانج (پنجره بازی)
شرح بازی:
در اين بازى به قيد قرعه، يكى از بازيكنان روى زمين نشسته و پاهاى خود را دراز مى كند، سپس همه بازيكنان تك به تك از روى پاهاى او مى پرند.
در مرحله دوم پاشنه پاى خود را بر روى پنجه پاى ديگرش قرار مى دهد، افراد پرنده اين بار از روى دو پاى وى خواهند پريد.
در مرحله سوم بازيكن نشسته يك دست خود را بر روى دو پا قرار ميدهد و در مرحله چهارم ازدست ديگرش استفاده مى كند.
اگر هر فردى هنگام پريدن، پايش به بدن فرد نشسته تماس پيدا كند بازنده شده و بايد جاى فرد نشسته بنشيند.
در ادامه بازى، اگر همه افراد توانستند از روى دست و پاى فرد نشسته بپرند، به قيد قرعه، يكنفر ديگر انتخاب شده و روبروى فرد نشسته مى نشيند طورى كه كف پاهايشان به هم مماس باشد و اين بار ارتفاع مانع، دوبرابر مى شود و يا برخى اوقات پاها را باز مى كنند .
مانع به صورت طولى گسترش پيدا مى كند. در برخى نقاط، افراد نشسته تا چهار نفر افزايش پيدا مى كنند به اين صورت كه دو نفر از پاها و دو نفر ديگر از پنجه هايشان استفاده مى كنند و ارتفاع مى تواند به بيش از دومتر نيز برسد
عمو زنجیر باف
شرح بازی:
شركت كنندگان دستهاى يكديگر را گرفته و نيم حلقه اى را تشكيل ميدهند، دونفر كه از قدرت و چابكى مناسبى برخوردار باشند بعنوان عموزنجير باف و سرگروه انتخاب شده و در دو سر اين نيم حلقه قرار ميگيرند.
سرگروه با همراهى ديگر بازيكنان، سوالاتى را بصورت آهنگين از عمو ميپرسد و عمو نيز پاسخ ميدهد:
عموزنجيرباف/ بعله. زنجير منو بافتى/بعله. پشت كوه انداختى/بعله. بابا اومده/چى چى آورده. نخود و كشمش/بخور و بيا. با صداى
چى/با صداى گاو(يا صداى حيوانات ديگر)
تا عمو نام حيوانى را ميبرد؛ سرگروه و ساير افراد، صداى آن حيوان را درآورده و از زير دست عمو و نفر دومى كه به او متصل است، عبور
ميكنند، لذا نفر دوم پيچ خورده و كتف بسته ميشود و اولين حلقه زنجير تشكيل ميشود. اين كار آنقدر تكرار ميشود تا همه بازيكنان
غيراز عمو و سرگروه، كتف بسته و زنجير شوند. سپس عمو از يكطرف و سرگروه از طرف ديگر، زنجير را ميكشند تا دست دو بازيكن از
افراد زنجير جدا شود. در انتهاى بازى اين دو نفر بايد جريمه شوند.
کش بازی
شرح بازی:
شركت كنندگان به دو گروه مساوى تقسيم ميشوند و به قيد قرعه افراد كنارى و ميانى مشخص ميشوند.
حداقل سه نفر بايد در اين بازى شركت كنند دو نفر كه كش را به كمك پاهايشان بگيرند و يك نفر كه از روى كش بپرد. تعداد افراد مى تواند بيشتر هم باشد.
افراد كنارى، كش و يا طنابى را كه دو سر آن به هم گره خورده و بصورت حلقه درآمده است را به دور پاى خود مى اندازند.
در مرحله اول،
تيم ميانى جفت پا روى كش مى پرد به صورتى كه كش زير پايشان قرار گيرد اگر كش زير پايشان قرار نگيرد بازنده ميشوند.
در مرحله دوم،
افراد ميانى با يك پا اولين رشته طناب را از بالا به پايين كشيده و بعد با پاى ديگر، آن يكى طناب را به زير پا مى آورد.
اين بازى چندين مرحله ديگر دارد كه هر كدام اسم مخصوصى دارد در مراحل مختلف بازى، كش را بالاتر مى برند تا كار سخت تر شود. اين بازى ممكن است تا ۱۰ مرحله ادامه پيدا ميكند و اگر حتى يك نفر از گروه ميانى بتواند به مرحله نهايى برسد، افراد هم گروه او كه در مراحل قبلى بازنده شده اند ميتوانند مجددا وارد بازى شوند. در غير اينصورت، جاى دو تيم عوض ميشود.
بیشتر بخوانید:
۱۶ روش ساده برای از بین بردن استرس و اضطراب
اصلی ترین قوانین و مقررات بسکتبال