زونا ، یک عفونت ویروسی است که باعث به وجود آمدن ضایعات پوستی و زخم‌های دردناکی در فرد می‌شود و در صورتی که به موقع درمان نشود می‌تواند برای فرد مشکلات و عوارضی جدی را در پی داشته باشد.
عامل بروز بیماری «زونا (Shingles)» ویروسی به نام «واریسلا زوستر (Varicella Zoster)» است. واریسلا زوستر همان ویروس عامل بیماری آبله مرغان است. این ویروس سال‌ها پس از بروز آبله مرغان در دستگاه عصبی فرد می‌ماند و دوباره به صورت بیماری زونا بروز پیدا می‌کند.
گاهی از زونا به نام بیماری«هرپس زوستر (Herpes Zoster)» نیز نام برده می‌شود. مشخصه‌ی این نوع عفونت ویروسی ضایعات پوستی (راش) قرمز رنگ روی پوست است که باعث سوزش و درد می‌شود. زونا معمولا به صورت ظاهر شدن ردی از ضایعه‌ی پوستی و تاول در یک طرف بدن، بیشتر در قسمت نیم‌تنه (شکم و سینه)، گردن یا صورت بروز پیدا می‌کند.
تخمین زده می شود که حدود یک سوم از افراد در برخی از نقطه های زندگی خود زونا ایجاد می کنند.اگرچه در میان افراد مسن شایع تر است ، کودکان نیز ممکن است به این بیماری مبتلا شوند.در حدود نیمی از افرادی که تا سن ۸۵ سالگی زندگی می کنند حداقل یک حمله دارند و کمتر از ۵ درصد آنها بیش از یک حمله خواهند داشت.این بیماری از زمان های بسیار قدیم به رسمیت شناخته شده بود.
علائم زونا چیست؟
معمولا تنها بخش کوچکی از یک طرف بدن فرد را تحت تاثیر قرار می گیرد، این علائم و نشانه‌ها عبارتند از:
- درد، سوزش، بی حسی یا مور مور شدن
- حساسیت به لمس
- ضایعه‌ای قرمز که چند روز پس از درد شروع می‌شود.
- تاول‌های حاوی مایع که پاره شده و به صورت دلمه بسته در می‌آید.
- خارش
- بعضی افراد نیز علائم زیر را تجربه می‌کنند:
- تب
- سردرد
- حساسیت به نور
- خستگی
درد معمولا اولین نشانه‌‌ی این بیماری است و برای برخی می‌تواند شدید باشد و برخی دیگر درد را بدون هر گونه ضایعه‌ای تجربه می‌کنند، با توجه به این که کدام مناطق در زونا درگیر شوند، ممکن است با علائم مشکلاتی نظیر بیماری‌های قلبی، ریوی یا کلیوی اشتباه گرفته شود. ضایعات زونا به طور شایع به صورت تاول‌های خطی در سمت چپ یا راست تنه ایجاد می‌شوند و گاهی اوقات این ضایعات در اطراف یک چشم یا یک سمت از گردن یا صورت رخ می‌دهند.
عوارض جانبی زونا می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
از دست دادن بینایی: درگیری چشم و یا ناحیه‌‌ی اطراف آن باعث عفونت دردناک چشم می‌شود، که ممکن است منجر به از دست دادن بینایی شود.
مشکلات عصبی: با توجه به این که زونا کدام اعصاب را تحت تاثیر قرار دهد، ممکن است منجر به عفونت مغز (انسفالیت)، فلج صورت یا مشکلات شنوایی و تعادل شود.
عفونت پوست: اگر ضایعات تاولی زونا به درستی درمان نشوند، ممکن است منجر به عفونت‌های باکتریایی پوست شود.
درد عصبی بعد از درمان: در برخی از افراد، درد زونا پس از بهبودی تاول‌ها ادامه می‌یابد، که به عنوان نورالژی بعد از درمان شناخته می‌شود و زمانی که فیبر‌های عصبی آسیب دیده پیام‌های سردرگم و اغراق آمیز درد را از پوست به مغز ارسال می‌کنند، رخ می‌دهد.
سندرم رامزی هانت: در صورتی که گوش و یا اطراف آن در زونا درگیر شد، سریعا به پزشک خود مراجعه کنید، زیرا در صورت عدم درمان منجر به سندرم رامزی هانت می‌شود و علائم زیر را به دنبال دارد:
- سرگیجه و مشکل در حفظ تعادل
- گوش درد
- و وزوز گوش، این عارضه نادر است اما با درمان به موقع شانس بهبودی کامل وجود دارد.
- از دست رفتن شنوایی
- از دست دادن توانایی حرکت بخش‌هایی از صورت
علت زونا چیست؟
ویروس واریسلا زوستر، عامل بیماری آبله مرغان، باعث ایجاد زونا می‌شود و افراد مبتلا شده به آبله مرغان، ممکن است به زونا نیز مبتلا شود. پس از بهبودی بعد از آبله مرغان، ویروس به صورت غیرفعال در سیستم عصبی قرار می‌گیرد و سال‌ها خاموش می‌ماند، اما ممکن است فعال و از عصب به سمت پوست هدایت و منجر به زونا شود، الزاما هر کسی که قبلا به آبله مرغان مبتلا شده، دچار زونا نمی شود.
علت زونا نامشخص است، اما ممکن است به دلیل کاهش ایمنی بدن نسبت به عفونت‌ها با بالا رفتن سن باشد و زونا در بزرگسالان سالمند و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، شایع تر است. واریسلا زوستر بخشی از گروه ویروس‌هایی به نام ویروس هرپس است که این ویروس‌ها باعث ایجاد زخم‌های سرد و تبخال تناسلی می‌شوند، به همین علت، زونا نیز به عنوان تبخال شناخته می‌شود، اما ویروس عامل آبله مرغان و زونا با ویروس‌های ایجاد کننده‌‌ی زخم‌های سرد و تبخال تناسلی که یک عفونت منتقله از راه جنسی است، یکی نیست.
تا زمانی که تاول‌ها خشک نشده، این بیماری مسری است، بنابراین باید از تماس فیزیکی با افرادی که تا به حال به آبله مرغان دچار نشده اند و یا واکسن آن را دریافت نکرده اند، مخصوصا افراد دارای ضعف سیستم ایمنی، زنان باردار و نوزادان تازه به دنیا آمده، پرهیز شود.
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به زونا را افزایش دهند، عبارتند از:
سن بیش از ۵۰ سال: زونا در افراد بالای ۵۰ سال شایع است و شانس ابتلا با بالا رفتن سن، افزایش می‌یابد. بعضی کارشناسان تخمین می‌زنند که نیمی از افراد بالای ۸۰ سال به زونا مبتلا می‌شوند.
بیماری خاص: بیماری‌هایی که سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند، مانند ایدز و سرطان، خطر ابتلا به زونا را افزایش می‌دهند.
افراد سرطانی تحت درمان: پرتو درمانی یا شیمی درمانی ممکن است مقاومت بدن را نسبت به بیماری‌ها کاهش دهد و باعث ایجاد زونا شود.
مصرف داروهای خاص: داروهای مصرفی برای جلوگیری از رد پیوند می‌توانند خطر ابتلا به زونا را افزایش دهند، همانطور که استفاده طولانی مدت از استروئیدها مانند پردنیزون می‌تواند این خطر را افزایش دهد.
استرس: افرادی که تحت استرس‌های شدید قرار دارند.
تشخیص
زونا بر روی سینه
اگر جوش های ظاهر شده باشد ، شناسایی این بیماری (ایجاد تشخیص افتراقی) فقط نیاز به معاینه بینایی دارد ، زیرا بیماری های بسیار کمی باعث ایجاد جوش در الگوی پوستی می شوند. با این حال ، ویروس تبخال هرپس سیمپلکس (HSV) می تواند گاهی اوقات در چنین الگوی بثوراتی ایجاد کند (تبخال زراعی فرم ساده).اسمیر تانزانک برای تشخیص عفونت حاد با ویروس تبخال مفید است ، اما بین HSV و VZV تفاوتی ندارد.
هنگامی که جوش های پوستی وجود ندارد (در اوایل یا دیررس بیماری ، یا در مورد تبخال زوستر سینوسی) ، تشخیص زونا می تواند مشکل باشد.جدا ازجوش ها ، بیشتر علائم ممکن است در شرایط دیگر نیز رخ دهد.
آزمایشات آزمایشگاهی برای تشخیص زونا وجود دارد. محبوب ترین آزمایش آنتی بادی IgM اختصاصی VZV را در خون تشخیص می دهد. این فقط در آبله مرغان یا زونا ظاهر می شود و نه در حالی که ویروس خفته است.در آزمایشگاههای بزرگتر ، لنف جمع آوری شده از تاول توسط واکنش زنجیره ای پلیمراز آزمایش می شود ، یا با میکروسکوپ الکترونی برای ذرات ویروس مورد بررسی قرار می گیرد.
جلوگیری
اگر واکسن قبل از اینکه فرد مبتلا به آبله مرغان شود ، از واکسن آبله مرغان جلوگیری شود.اگر عفونت اولیه قبلاً رخ داده باشد ، واکسن زونا وجود دارد که در صورت بروز بیماری ، احتمال ایجاد زونا شدید ایجاد می کند.آنها شامل یک واکسن ویروس ضعیف شده زنده ، Zostavax ، و یک واکسن زیرواحد کمکی ، Shingrix هستند.
با بررسی كوكران نتیجه گیری شد كه Zostavax برای جلوگیری از آن حداقل برای سه سال مفید بود.این معادل تقریباً ۵۰٪ کاهش خطر نسبی است. واکسن در افرادی که علیرغم واکسیناسیون ،دچار انقباض زونا شدند ، ۶۶ درصد درد مداوم و شدید بعد از زونا را کاهش داد. اثر واکسن از طریق چهار سال پیگیری حفظ شده است. توصیه شده است که افراد دارای نقص ایمنی اولیه یا اکتسابی نباید واکسن زنده را دریافت کنند.
واکسن زونا بسته به واکسن مورد استفاده خطر ابتلا به زونا را ۵۰ تا ۹۰ درصد کاهش می دهد. همچنین میزان نورالژی بعد از هورمون را کاهش می دهد و اگر زونا ایجاد شود ، شدت آن است. اگر زونا ایجاد شود ، داروهای ضد ویروسی مانند آسیلوویر می توانند در طی ۷۲ ساعت از ظهور راش ، شدت و مدت زمان بیماری را کاهش دهند.شواهد تأثیر معنی داری آنتی ویروس ها یا استروئیدها بر میزان نورالژی بعد از هورمونی نشان نمی دهد.
درمان زونا چیست؟
هیچگونه درمان خانگی برای زونا وجود ندارد، اما یک سری از اقدامات می‌تواند به بهبودی پوست کمک کند.
- استراحت کنید.
- با مصرف ویتامین ها بدن را تقویت كنید.
- منطقه‌‌ی آسیب دیده را تمیز، خشک و تا حد امکان در معرض هوا قرار دهید.
- ممکن است خارش‌ها افزایش یابند، اما هرگز آنها را نخارانید و تاول‌ها را خراش ندهید.
- از پزشک خود درباره‌‌ی کرم‌ها یا سایر مواد کمک کننده به کاهش خارش سوال کنید.
- طب سوزنی و سایر درمان‌های کمک کننده، ممکن است مفید باشد، اما قبل از هر اقدامی با پزشک خود مشورت کنید.
علائم زونا معمولا بعد از ۱۰ روز کمتر می شود اگر بعد از این مدت هنوز هم علائم بهبود نیافته است حتما با پزشک مشورت کنید تا در صورت نیاز بازبینی روی روش های درمان انجام شود.
گرفتن دوش سرد یا استفاده از کمپرس سرد و مرطوب روی تاول ها ممکن است به بهبود خارش و درد کمک کنند. سعی کنید استرس خود را کاهش دهید.
تقریبا ۱ تا ۴ درصد افراد مبتلا به زونا نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند و حدود ۳۰ درصد افراد بستری شده سیستم ایمنی ضعیف دارند.
آمار نشان می دهد سالانه حدود ۹۶ مورد مرگ و میر ناشی از ویروس واریسلا زوستر رخ می دهد که اکثر آن ها را افراد مسن یا بیماران با سیستم ایمنی ضعیف تشکیل می دهد.
بیشتر بخوانید:
علائم آبله مرغان و راه های درمانی آن
آنتی بیوتیک ها چگونه کار می کنند؟
علل مختلف تب کردن (تب چه موقع خطرناک است)
علت های آفت دهان و زبان و درمان فوری
