بازی با توپ تاريخچه ای چند هزار ساله دارد و تاريخچه فوتبال ايران و جهان گر چه به درستی معلوم نيست كه نخستين بار ورزش فوتبال در كدامين نقطه از كره زمين متداول شده و چه كسانی آن را ابداع كرده اند اما مدارك تاريخی ثابت می كند كه لگد زدن به توپ يا چيز های مدور و گرد در گوشه و كنار گيتی به شكلهای مختلف رواج داشته است.
چين:
نزديك به دو هزار سال پيش يكي از امپراطور های چيني به نام امپراطور هوانگ تين كه به تقويت جسم و روح سربازان خود بسيار علاقمند بود بازی جالب و سرگرم كننده ای را ابداع كرد و نظاميان را واداشت كه در اوقات فراغت به آن بپردازند .اين بازي تسو- كوه ناميده شد و ترتيب ان چنين بود كه دو گروه بدون استفاده از دست و فقط با ضربه هاي پا توپ را مي بردند تا از زمين حريف عبور دهند. تسو در زبان چيني به معني لگد زدن و كوه به معني توپ است تو پي كه براي بازي تسو- كوه بكار مي رفت از هشت قطعه چرم به هم دو خته تشكيل مي شد كه درون آن را با پر مرغ يا پشم مي انبا شتند.
ژاپن:
در اواخر قرن ششم ميلادي بازي تسو- كوه از چين به ژاپن راه يافت اما شكلي ديگر به خود گرفت. ژاپني ها فوتبال خود را گو ماري نام نها دند و آن را با آداب و تشر يفاتي با شكوه در معبد ها بر گزار كردند و رنگي مذ هبي- عبادي به گو ماري بخشيد ند.
بيش از هر مسا بقه كو ماري كاهن بزرگ توپ را به دست مي گرفت ودعا هاي مخصو صي بر آن مي خواند. آنگاه توپ به زير پاي باز يكنان دو گروه مي افتد و بازي مدتها ادامه مي يافت.
در اسپارت هم توپ بازي با پا رواج داشت كه به شكلي بسيار خشن اجرا مي شد و قوانين و مجازات هاي سختي نيز بر آن حاكم بود فوتبال وايكتينگها نوعي توپ چرمي پر از كاه و گاه با جمجمه حيوانات صورت مي گرفت. در نزد اقوام متمدن آزتك بازي با اجسام كروي شكل و لگد زدن به گوي متداول بوده است.
رم و يونان باستان:
انواع توپ بازي با پا در يونان و رم باستان به اجرا در مي آمد .تصور بر اين است كه رميها بازي با توپ را از يونانيها ياد گرفته باشند .اما قيصر آگوستوس امپراطور رم فوتبال را در سرباز خانه ها ممنوع اعلام كرد. چرا كه معتقد بود اين بازي براي سربازان و جنگاوران رمي بسيار ملايم و سبك است .فوتبال يونانيها اپيگرو ناميده مي شد و در آن دو تيم در دو طرف يك زمين بزرگ صف آرايي مي كردند و با شروع بازي هر تيم مي كوشيد توپ را از ياران حريف عبور دهدو به آن سر ميدان برساند .
در ميان روميان بعدها نوعی توپ بازي با پا متداول شد. به نام هارپاستوم به معني( من ميگيرم) بازي هارپاستوم بسيار خشن هيجان انگيز بود به همين جهت سربازان و جنگجويان بيشتر به آن مي پرداختند تا قدرت بدني خود را افزايش دهند. توپ بازي ديگري كه رميها داشتندبا توپي از جنس چرم نرم اجرا مي شد. اين توپ فوليس نام داشت.
از روی هار پاستوم يونانيها نوعی بازی دسته جمعی پديد آوردند كه اسفروناثيا خوانده می شد.
انگلستان:
وقتي امپراطور رم كلاوديوس اول در سال ۴۳ ميلادی انگلستان را فتح كرد سربازان رمي بازي هار پاستوم را در انگلستان رواج دادند.اهالي دربی انگلستان ادعا مي كنند كه در سال ۲۱۷ميلادي توانسته اند يك دسته از سربازان رمي را شكست دهند از آن به بعد به افتخار فراري دادن دشمن هر سال در همان روز جشن با شكوهي مي گرفتندو در اين روز به بازي فوتبال مي پرداختند.
بازي فوتبال رفته رفته چنان در قلب جوانان انگليسي جاي گرفت كه هر چه زمان مي گذشت گروه بيشتری مايل به بازي و تماشاي آن مي شدندو به اين ترتيب چنان گسترش در اين كشور يافت كه انگلستان تبديل به مهد فوتبال شد.
قرون وسطی:
توپ بازی با پا در قرون وسطي در مناطق مختلف اروپا رواج داشت كه چون قوانين يكسان و معيني براي آن موجود نبود به شكلي پر هياهو و بسيار خشونت آميز همراه با مشت و لگد و پشت پا زدن انجام مي شد. به همين دليل حكمرانان محلي و پادشاهان تصميم گر فتند مانع از اجراي آن در شهر ها و روستاها شوند.
در فرانسه در قرن چهاردهم ميلادی بازی فوتبال چندين بار از سوی پادشاهان كشور ممنوع اعلام شد.
پادشاهان انگلستان در قرنهای ۱۴و ۱۵فوتبال را به عنوان اينكه كاري ناشايست و زيانبار استيك عمل شيطاني دانستند و اعلاميه هاي در ممنوعيت آن انتشار دادند.ممنوعيت فوتبال درانگلستان همچنان در اواخر قرن ۱۸ادامه داشت اما اين قبيل سختگير ها هرگز نتوانست عملا مانع از توپ بازي با پا شود و فوتبال به شكلهاي گوناگون در گوشه و كنار اروپا به ويژه در انگلستان گسترش مي يافت و حتي در مدرسه ها و دانشگا هها اجرا مي شد.
در سال ۱۸۶۳دانشگاه كمبريج انگلستان بازی فوتبال را رسما پذيرفت و قوانين خاصي برای آن به وجود آورد كه به مقررات كميريج معروف شد.اين قوانين را تيمهاي آزاد هم پذيرفتند و در بازيهای خود اجرا كردند.
آغاز تحول:
در تاريخ ۲۶اكتبر سال ۱۸۶۳نمايندگان هفت باشگاه و دسته آزاد در لندن جمع شدندوفدراسين فوتبال انگلستان را تاسيس كردند. از اين پس با مسابقات منظمي كه در ميان تيمها برگزار مي شد شمار طرفداران فوتبال نيز در انگلستان رو به فزونی می نهاد و از طرف ديگر انگليسها به هر نقطه از جهان كه قدم مي نهادند بازی فوتبال را معرفي و منتشر مي كردند. در اواخر قرن نوزدهم فوتبال به قدري توسعه يافته بود كه در بسياری از كشورهاي اروپاي و برخي از كشورهاي آمريكاي لاتين مسابقات فوتبال به صورتي منظم جريان داشت.
در سال ۱۹۰۴ فدراسيون بين المللي فوتبال {فيفا}با مشاركت هفت كشور فرانسه هلند بلژيك سوئيس اسپانيا دانمارك و سوئد تاسيس شد. انگلستان در ابتدا از پيوستن به اين هفت كشور خوداري كرد اما سر انجام در سال ۱۹۴۶به آنها پيوست.
در سال ۱۹۰۸همزمان با برگزاري چهارمين دوره بازيهاي المپيك فوتبال در برنامه المپيادها قرار گرفت و از سال ۱۹۳۰مسابقات جام جهاني فوتبال راه اندازي شد. در حال حاضر ۱۶۵كشور جهان عضو فيفا هستند و فوتبال بي ترديد ورزش اول دنيا محسوب مي شود چرا كه فوتبال تركيب كاملي است از فن مهارت قدرت و كوشش جمعي يك تيم.
كشورهای صاحب فوتبال جهان عبارتند از:
- برزيل
- انگلستان
- آلمان
- آرژانتين
- ايتاليا
- فرانسه
- هلند
- اسپانيا
- بلژيك
- اروگوئه
از ميان بهترين بازيكنان تاريخ فوتبال نيز می توان به اين اسامی اشاره كرد:
- په له {برزيل}
- اوزه بيو{پرتقال}
- كرايف {هلند}
- ياشين{شوروی}
- بكن بائر {آلمان}
- مارادونا{آرژانتين}
- پلاتينی{فرانسه}
پيدايش فوتبال در ايران
ورزش و بازيهای نوين مانند فوتبال كه بازيهاي اروپايي خوانده مي شود در بيست سال پايانی قرن سيزدهم هجری شمسي حدود سالهاي {۱۲۸۰-۱۳۰۰}توسط اروپايها بويژه انگلستان در ايران رواج يافتند. اصطلاح فوتبال را دانشجويان اعزامي به اروپا وارد زبان فارسي كردند.
اولين بار فوتبال توسط انگليسيها مقيم ايران در تهران و ملوانان خارجي در بنادر كشور به راه انداخته شد در سال ۱۹۰۷{۱۲۸۶}هجري شمسي وزير مختار انگليس در ايران به منظور ايجاد حس رقابت در بازيكنانو جنبه رسمي دادن به بازيها يك جام {كاپ}براي فوتبال تهيه كرد و اولين دوره رسمي مسابقه فوتبال در همان سال انجام شد.در بازيهاي تيمهاي انگليسي هيچ ايراني شركت نداشت. كريم زندي اولين ايراني بود كه در سالهای ۱۲۸۷تادر ۱۲۹۵در آن تيمها بازی كرد.
طي سال ۱۲۹۹ه.ش فوتبال به صورتي پراكنده و كاملا ابتدايي در زمين هاي حاشيه تهران بازي مي شد.در سال ۱۳۰۰انجمن ترقي و ترويج فوتبال در تهران تاسيس شد و برگزاري مسابقات فوتبال را بر عهده گرفت. اولين بار مدرسه آمريكايي البرز فعلي آموزش فوتبال را به دانش آموزان آغاز كرد.
در سال ۱۳۰۸اولين مسابقه خارجي فوتبال با تيم باد كوبه {شوروي}در تهران برگزار شد كه در آن شكست خورد.سال ۱۳۱۲را به حق مي توان {سال پيشرفت تشكيلات ورزش}در مدارس و فوتبال در ايران دانست.
در سال۱۳۱۳{انجمن ملي تربيت بدني و پيشاهنگی}تشكيل شد تا متصدی اداره امور تربيت بدنی و ورزش در خارج از مدارس باشد.
تعداد تيم ها در سال ۱۳۱۵و ۳۶۷تيم در ۲۹استان و شهرستان بود كه در مقايسه با سال ۱۳۱۴كه ۱۵۲تيم فوتبال وجود داشت قابل توجه می باشد.
در سال ۱۳۱۶حسين صد قياني پس از بازگشت از اروپا به ايران مسئول آموزشو گسترش فوتبال شد از كارهاي صد قياني تشكيل تيم ملي و اعزام آن به افغانستان بود.سال ۱۳۱۸ را ميتوان يكي از نقاط عطف ورزشي بويژه فوتبال در ايران دانست.
ورزشگاه امجديه در اين سال تكميل شد و به شكلي در آمد كه امروز وجود دارد.در ۱۲اسفند سال ۱۳۲۵نخستين فدراسيون فوتبال ايران به وجود آمد و سال بعد در ۳۰ دی ماه ۱۳۲۶اين فدراسيون به عضويت فيفا پذيرفته شد.
تيم ملی ايران از ابتدا تا سال ۱۳۲۶:
دوره اول:۱۳۱۴-۱۳۰۵
اولين تيم ملی فوتبال ايران در سال ۱۳۰۵به سرپرستي مير مهدی ورزنده براي سفر به باد كوبه {شوروي}تشكيل شدو براي انجام چند مسابقه به آذر بايجان شوروي سفر كرد. از بازيكنان اين تيم كه در حقيقت ستارگان فوتبال ايران در سالهاي ۱۳۰۵تا۱۳۱۴بودند مي توان از خان سردار پل هراند شكوه رضا كلانتری حسين سردار احمد سردار حسين صد قياني علي امير اصلاني {معروف به گيوه ای}حسن مفتاح و رضا هدايتي نام برد.
دوره دوم :۱۳۲۰-۱۳۱۴
دوره دوم تشكيل تيم ملي فوتبال از سال ۱۳۱۴با اشغال نظامي ايران توسط ارتشهاي متفقين پايان يافت.در اين دوره تيم ملي ايران دومين سفر خارجي خود را به افغانستان انجام داد. اين تيم به سر پرستي حسين صد قياني از بازيكنان باشگاههای معروف تهران همچون طوفان تدين نيك نام و تهران تشكيل شد. مهمترين اين بازيكنان عبارت بودند از :
مصطفي بهار مست اكبر حيدري عبدالله كوهستاني احمد خطيبي محمد بلور فروشان گلبو ناصر انشا حسن گوشه جعفر اخوان گيلانشاه و عباس فرزانگان.
دوره سوم:۱۳۳۰-۱۳۲۱
از سال ۱۳۲۱مقارن با اشغال ايران فوتبال شكل تازهاي به خود گرفت.در اين دوره تيم ملي ايران در مسابقه اي با تيم ارتش انگلستان كه از بازيكنان ملي پوش به نامهاي (منين،ميگر،بيك)استفاده ميكرد در امجديه مسابقه داد كه جهت تماشاي آن براي اولين بار بطور رسمي بليط فروخته شده .
بازيكنان تيم ايران در اين دوره كه توسط حسين صدقيانی سرپرستي مي شدند عبارتند از : مين باشيان،حاجيان، عباس غريب،عزيز فرزانگان، ملك شاهي ،عباس تنيده گرو… كه سرپرستي تيم ملي ايران را در سه دوره گذشته بعهده داشت درباره تيم ملي ايران در دوره سوم گفته است:به عقده من در اين دوران تيم ملي ايران از نظر بنيه و قدرت در تاريخ فوتبال ايران بينظير بود
در سالهاي ۱۳۲۷تا مسابقات فوتبال جام جهانی ۱۹۹۸فرانسه (۱۳۷۷) فوتبال ايران فراز و نشيب بسياري را پشت سر گذاشته است مسابقات سراسري {ليگ}در اين دوران آغاز شد و از دهه ۱۳۵۰با عنوان جام تخت جمشيد با نظم و انسجام تداوم يافت. با آغاز جام ملتهاي آسيا تيم ملي فوتبال ايران در اين مسابقه شركت كرد و در سالهاي ۱۳۴۵تا۱۳۵۵در اوج فوتبال آسيا قرار و دوران طلا يي خود را آغاز كرد.تيم ايران در مسابقات مقدماتي جام جهاني ۱۹۷۸شركت كرد و براي اولين بار به اين دوره از مسابقات راه يافت.
همچنین مطالعه کنید:
تاریخچه ورزش باستانی ایران (ورزش زورخانه ای)
تاریخچه بسکتبال در ایران وجهان
جملات انگیزشی انواع ورزش ها +تصویر
با پيروزی انقلاب اسلامی فوتبال ايران حدود يك دهه در اثر مشكلات ناشي از جنگ دچار ركود نسبي شد اما با پايان جنگ و آغاز عصر سازندگی فوتبال ايران بار ديگر سير صعودی خود را آغاز كرد و توانست در جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه شايسته ترين نماينده قاره آسيا باشد.
