تمام چیزهایی که مادران باید در مورد واکسیناسیون کودکان بدانند

واکسیناسیون کودکان

واکسیناسیون چیست؟

واکسیناسیون بهترین و مطمئن ترین روش پیشگیری از ابتلای کودکان به بسیاری از بیماریهای عفونی است. در این عمل با تزریق واکسن یا خوراندن آن به کودک، بدن وی وادار به تولید پادتن می شود.پادتنها سامانه دفاعی طبیعی بدن برای مقابله با بیماریهای عفونی است. بنابراین واکسیناسیون بدن کودک را برای مقابله و از بین بردن بیماری آماده می کند. برخی از بیماریها نیز در کودکان سنین بالا خطرناکتراند، لذا تزریق واکسن های تقویتی برای آنها حایز اهمیت است.( واکسن های کزاز ، دیفتری ، فلج اطفال ،سیاه سرفه ، مننژیت و هیب)

واکسن های موجود برای کودکان

بسیاری از بیماریهای عفونی دارای واکسن پیشگیری می باشند. در این جزوه واکسنهای کودکان ۲ ، ۳ و ۴ ماهه و واکسن های تقویتی سنین ۴ سالگی و ۱۴ سالگی معرفی شده اند.( واکسن های کزاز ، دیفتری ، فلج اطفال ،سیاه سرفه ، مننژیت و هیب)

البته جزوات جداگانه ای درباره واکسنهای ام ام آر و بی سی جی توسط همین موسسه منتشر شده است. واکسن ام ام آر (سرخک، گوشک و سرخجه) در ۱۵ ماهگی و ۴ سالگی تجویز می شود. واکسن بی سی جی (علیه بیماری سل) هم در سنین ۱۱ تا ۱۴ سالگی تجویز می شود.

هنگامی که کودک شما به سن واکسیناسیون برسد یک نسخه از جزوات مذکور در اختیار شما قرار خواهد گرفت. واکسنهای توصیه شده برای کودکان به همراه جدول زمانی آن در انتهای همین مقاله آورده شده است.

واکسن هایی که در سنین ۲، ۳ و ۴ ماهگی به کودکتان داده میشود از وی در برابر شش بیماری مختلف فلج اطفال، دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، هیب و مننژیت نوع ث محافظت می کند.

در انگلستان بسیاری از این بیماریها به دلیل انجام واکسیناسیون منظم تقریباً وجود نداشته و ممکن است در مورد آنها حتی چیزی هم نشنیده باشید.

اگرچه این بیماریها هنوز در برخی از مناطق دنیا شایع بوده و ممکن است در اثر مسافرت به دیگر کشورها مجدداً به این کشور برگردد. همچنین نباید فراموش کرد که چقدر این بیماریها می تواند خطرناک باشد.

نوزادان در برابر این بیماریها بسیار آسیب پذیراند از اینرو لازم است که هرچه سریعتر آنها را در برابر بیماریهای مذکور واکسینه نمود. برای محافظت کامل از کودک باید واکسن ها را در چند مرحله تزریق کرد، بنابراین کامل کردن دوره تزریق واکسن کاملاً ضروری است.

درصورت فراموش کردن هریک از واکسن ها احتمال ابتلای کودک به بیماری وجود دارد. درصورت فراموشی، با مشورت با پزشک یا مشاور درمانی می توان غلظت واکسن را تغییر داد و نباید دوره تزریق واکسن را از ابتدا آغاز کرد.

واکسن مننژیت

واکسن مننژیت ث از ابتلا به یک نوع مننژیت و مسمومیت خونی جلوگیری می کند. انواع دیگری از این بیماری نیز وجود دارد که واکسنی برای آنها وجود ندارد و از اینرو لازم است که همواره مراقب علایم و عوارض آنها بود.

مننژیت می تواند باعث تورم لایه محافظ مغز شود. میکروب آن می تواند مسمومیت خونی نیز ایجاد کند و در صورت عدم درمان به موقع، هردو آنها می توانند منجر به مرگ شوند. علایم اولیه آنها ممکن است شبیه سرماخوردگی باشد.

این علایم عبارتند از: بالا رفتن دمای بدن ۳۷٫۵ درجه یا بیشتر، ناراحتی، استفراغ، امتناع از خوردن.

کودک مبتلا به مننژیت یا مسمومیت خونی ممکن است درعرض چند ساعت بیماری وی شدید شود.

بعضی از علایم مهمی که با مشاهده آنها باید بلافاصله به پزشک مراجعه کرد عبارتند از:

در نوزادان گریه بسیار بلند، بیدار شدن دشوار، تب شدید (۳۹ درجه یا بالاتر)، پوست کمرنگ یا جوش دار، لکه ها یا خالهای قرمز یا ارغوانی که اگر با یک لیوان شیشه ای آنها را فشار دهید محو نشده و از زیر آن نمایان است. این لکه ها ممکن است هرجایی از بدن ظاهر شوند.
ب( در کودکان سفت شدن گردن (آیا کودک می تواند پیشانی خود را به زانویش برساند؟)، خواب آلودگی یا گیجی، سردرد شدید، تنفر از چراغ روشن، لکه ها یا خالهای قرمز یا ارغوانی که اگر با یک لیوان شیشه ای آنها را فشار دهید محو نشده و از زیر آن نمایان است. این لکه ها ممکن است هرجایی از بدن ظاهر شوند.

در صورت مشاهده هریک از علایم فوق بلافاصله کودکتان را نزد پزشک یا به نزدیکترین مرکز اورژانس پزشکی برسانید.

اهمیت واکسیناسیون در چیست؟

تمامی واکسن هایی که در واکسیناسیون منظم کودکان استفاده می شوند کاملاً ایمن و مطمئن می باشند. این واکسنها در پیشگیری از بیماری بسیار موثر بوده و احتمال ابتلا به عوارض جانبی شدید در آنها بسیار اندک است. از سوی دیگر، بیماریهای مربوطه بسیار خطرناک بوده و ممکن است باعث مرگ شود.

اجرای دوره کامل واکسیناسیون کودکان که در انتهای جزوه آورده شده از کودک تا پایان عمر در برابر این بیماریها محافظت می کند. در برخی موارد مانند مسافرت به مکانهای آلوده استفاده از واکسنهای تقویتی ممکن است مورد نیاز شود. در جدول زیر خطرات بیماریها و عوارض جانبی واکسن مربوطه با هم مقایسه شده است.

به خوبی مشخص است که عوارض جانبی واکسنها به مراتب بهتر از ابتلا به بیماری آن است. هر واکسن ممکن است باعث یکسری واکنشهای آلرژیکی شود که البته این مساله بسیار کمیاب بوده و از هر ۱۰۰۰۰واکسیناسیون تنها ممکن است یک مورد پیش بیاید و آن هم با درمان مناسب به سرعت برطرف می شود.

نام بیماری

خطرات بیماری

عوارض جانبی واکسن مربوط به آن

واکسن فلج اطفال

ویروس این بیماری به سامانه عصبی حمله کرده و می تواند ماهیچه ها را فلج کند. این ویروس همچنین می تواند باعث بیماری مننژیت شود. فلج ایجاد شده می تواند مشکلات تنفسی حادی آفریده و حتی منجر به مرگ شود.

اکثر افرادی که از این بیماری جان سالم به در می برند تا پایان عمر فلج باقی می مانند.

پیش از انجام واکسیناسیون در انگلستان سالانه ۳۱۱ مورد از ابتلا به این بیماری گزارش می شد.

از هر ۲۱ کودک مبتلا به این بیماری و هر ۴ بزرگسال مبتلا یک نفر جان خود را از دست میدهد.

در موارد فوق العاده نادر، واکسن فلج اطفال می تواند منجر به فلج شود.

این مساله در انگلستان در هر ۲۵ سال ممکن است تنها یک بار رخ دهد.

واکسن دیفتری

دیفتری معمولاً با عفونت شدید ناحیه گلو آغاز شده و می تواند به سرعت پیشرفت کرده و تنفس را با مشکل مواجه کند.

این عفونت سمی آزاد می کند که به قلب و سامانه عصبی آسیب میرساند. همچنین این بیماری باعث ذات الریه، از کارافتادن قلب و تنفس شده و در موارد حاد منجر به مرگ می شود.

پیش از انجام واکسیناسیون در انگلستان سالانه ۱۵۱۱ مورد از ابتلا به این بیماری گزارش می شد. از هر ۱۱ نفر مبتلا به این بیماری یک نفر جان خود را از دست می دهد.

درد و سرخ شدن محل تزریق یک پدیده تقریباً فراگیر است.

گاهی ممکن است اندکی بعد احساس ناخوشی، دمای بدن بالا و سردرد ایجاد شود.

عوارض جانبی حادی تاکنون از آن شناسایی نشده است.

واکسن کزاز

میکرب کزاز در خاک یافت شده و می تواند از طریق زخم یا سوختگی وارد بدن شود.

کزاز باعث تشنجهای ماهیچه ای غیر قابل کنترل و بسیار دردناک می شود. این مساله باعث قفل شدن فکها شده و منجر به دشوار شدن تنفس می شود. گاهی هم آنقدر حاد شده که باعث شکستگی استخوانها و ستون فقرات می گردد.

عوارض آن عبارتند از مشکلات قلبی، ذات الریه و اغما. از هر ۳ نفر مبتلا به این بیماری یک نفر جان خود را از دست می دهد.

درد و سرخ شدن محل تزریق پدیده ای تقریبا فراگیر است.

در موارد نادر ممکن است محل آن متورم شود.

واکنشهای عمومی مانند افزایش دمای بدن، احساس ناخوشی، درد ماهیچه ها و سردرد متداول نبوده و معمولا تنها یک یا دو روز به طول می انجامد.

واکسن سیاه سرفه

سیاه سرفه باعث سرفه های طولانی شده که می تواند دشوار شدن تنفس را به همراه داشته باشد. این بیماری همچنین میتواند باعث استفراغ، انسداد تنفس، عفونت گوش و تشنج شود.

این بیماری می تواند منجر به ذات الریه، آسیب مغزی و حتی مرگ شود. عوارض آن برای کودکان زیر یک سال حاد بوده و حتی برای کودکان بزرگتر هم می تواند بسیار ناخوشایند باشد.

سیاه سرفه می تواند: از هر ۱۱ مورد یک مورد منجر به ذات الریه شود، از هر ۷۱ مورد یک مورد منجر به تشنج شده و از هر ۵۱۱ مورد یک مورد منجر به آسیب مغزی شود.

پیش از انجامواکسیناسیون در انگلستان سالانه ۳۵۱۱ مورد از ابتلا به این بیماری گزارش می شد که اکنون تنها به حدود ۱۱۱ مورد رسیده است. از هر ۵۱۱ نفر مبتلا به این بیماری یک نفر جان خود را از دست می دهد.

از هر ۴ مورد ۱ مورد در محل

تزریق درد ایجاد می شود. از هر

۲۵۱ مورد یک مورد نوزاد به مدت بیش از ۳ ساعت گریه می کند.

از هر ۴۱۱ مورد یک مورد افزایش دمای بدن دیده می شود. از هر ۵۱۱۱ مورد یک مورد تشنج مشاهده می شود (که البته باعث هیچ گونه مشکلات درازمدتی نمی شود)

واکسن هیب

میکروب هیب عامل نوعی مننژیت است. پیش از اجرای واکسیناسیون عمومی این بیماری یکی از متداولترین انواع مننژیت در میان کودکان زیر ۵ سال بود.

این بیماری می تواند باعث مسمومیت خون، تورم خطرناک گلو و ذات الریه شود. همه این عوارض چنانچه به سرعت درمان نشود ممکن است منجر به مرگ شود.

از هر ۴ مورد یک مورد مبتلا به آسیب دایمی مغز شده و از هر ۲۱ نفر مبتلا به این بیماری یک نفر جان خود را از دست می دهد.

درد و سرخ شدن محل تزریق پدیده ای تقریبا فراگیر است. از هر ۵۱ مورد یک مورد دچار افزایش دمای بدن شده که البته با داروی تب بُر قابل درمان است. عوارض جانبی حادی از آن تاکنون گزارش نشده است.

واکسن مننژیت گروه ث

این باکتری باعث ایجاد مننژیت و مسمومیت خون می شود. هر دو این بیماریها برای نوزادان و کودکان بسیار خطرناک است چرا که باعث آسیب مغزی دایمی و حتی مرگ می شود.

مسمومیت خون ممکن است باعث قطع اندام شده و از هر ۵ مورد یک مورد منجر به مرگ می شود. از هر ۱۵ نفر مبتلا به بیماری مننژیت نیز یک نفر جان خود را از دست می دهد.

درد و سرخ شدن محل تزریق پدیده ای تقریبا فراگیر است.

گاهی ممکن است افزایش دمای بدن و سردرد را به همراه داشته باشد.

در موارد بسیار نادری هم غش گزارش شده اما مشخص نشده که آیا عوارض بلند مدتی نیز دارد یا نه.

درصورتیکه کودک پس از واکسیناسیون دچار تب شد چه باید کرد؟

عوارض جانبی واکسنها معمولاً نادر و خفیف بوده و به زودی هم برطرف می شود.

بعضی از کودکان ممکن است دچار افزایش دمای بدن یا تب (بیش از ۳۷٫۵ درجه) شوند. اگر با دست زدن به صورت کودکتان احساس حرارت نموده و یا وی سرخ و برافروخته به نظر رسد، احتمالاً تب دارد.

می توانید دمای بدن او را با دماسنج طبی بررسی کنید. تب تقریباً در بیشتر کودکان شایع بوده و غالباً در اثر ابتلا به بیماریهای دیگر ایجاد می شود.

گاهی تب می تواند باعث تشنج کودک شود خواه این تب در اثر بیماری بوجود آمده و یا تب پس از واکسیناسیون باشد. بنابراین اطلاع داشتن از نحوه مداوای تب ضروری است.

البته به خاطر داشته باشید که تب عمدتاً ناشی از بیماری است تا واکسن.

نحوه درمان تب

کودک را خنک نگه دارید. لباس یا پتوی زیاد روی کودک نپوشانده و اتاق را زیاد گرم نکنید (البته سرد هم نباید باشد بلکه خنک مطبوع و ملایم باشد.)
نوشیدنیهای خنک زیادی به او بدهید.
شربتهای تب بُر مانند کالپُل، دیسپرُل یا مدینُل به او دهید (از داروخانه بخواهید تا شربتهای بدون شکر به شما بدهد.) دستورالعمل روی بطری را به دقت خوانده و مطابق با سن کودکتان مقدار صحیح شربت را به او بدهید. ممکن است چهار تا شش ساعت بعد نیاز باشد که مجدداً به او شربت دهید.

ضمناً هیچگاه نباید به کودکان زیر ۱۶ سال آسپیرین داد.

درصورتیکه دمای بدن کودک خیلی زیاد باشد ( ۳۹ درجه یا بیشتر) یا دچار تشنج شده باشد بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. چنانچه کودک دچار تشنج شده او را در محل امنی به پهلو بخوابانید زیرا بدن او ممکن است منقبض یا کشیده شود.

آیا شرایطی هم وجود دارد که تحت آن شرایط کودک نباید واکسینه شود؟

شرایط معدودی وجود دارد که به خاطر آنها کودک نباید واکسینه شود. درصورتیکه کودکتان دارای هریک از شرایط زیر است حتماً آن را با پزشک یا پرستار در میان بگذارید:

تب یا دمای بدن بسیار بالایی داشته باشد.
واکنش بدی در برابر انواع دیگر واکسنها نشان داده است.
قبلاً برای مداوای سرطان تحت درمان قرار داشته است.
آلرژی یا حساسیت حادی نسبت به چیزی دارد.
اختلالات خونریزی دارد.
تاکنون دچار تشنج یا غش شده است.

البته این همیشه به معنی آن نیست که کودکتان نمی تواند واکسن بزند بلکه به پزشک یا پرستار در انتخاب بهترین روش واکسیناسیون برای کودکتان کمک می کند. همچنین آنها درصورت لزوم توصیه هایی را به شما خواهند نمود.

سابقه خانوادگی از یک بیماری هرگز دلیلی برای واکسینه نشدن نمی شود. البته درصورتیکه کودک یا یکی از اعضای نزدیک خانواده دچار هریک از بیماریهای زیر می باشند باید آنرا با پزشک یا پرستار درمیان بگذارید:

بیماریهایی که بر سامانه دفاعی بدن تاثیر می گذارند مانند سرطان خون یا ایدز.
کودک دارویی مصرف می کند که بر سامانه دفاعی تاثیر می گذارد برای مثال ممانعتهای دفاعی که پس از عمل پیوند اعضا یا برای درمان سرطانها تجویز می شود یا استرویدهای با غلظت بالا.

در صورتیکه درمورد هریک از موارد ذکر شده اطمینان ندارید بهتر است آنرا به پزشک یا پرستار اطلاع دهید.

پرسشهای متداول

سوال: چرا پس از دریافت واکسن فلج اطفال کودکان توصیه می شود که هنگام عوض کردن پوشک کودک دقت کنم؟

جواب: واکسن فلج اطفال کودکان به صورت قطره خوراکی است و اثر این واکسن تا شش هفته بعد در پوشک کودکان وجود خواهد داشت. افرادی که دربرابر بیماری فلج اطفال واکسینه نشده اند امکان دارد در اثر تماس با مقدار اندک ویروس موجود در واکسن به آن مبتلا شوند.

برای جلوگیری از این پدیده که احتمال آن بسیار کم است افرادی که مراقبت از کودک را برعهده داشته و خودشان دربرابر این بیماری واکسینه نشده اند باید این مطلب را با پزشک درمیان بگذارند. به این ترتیب آنها می توانند همزمان با واکسیناسیون کودک خودشان نیز واکسینه شوند.

این مساله درمورد اعضای مسن خانواده و یا افرادی که ممکن است در مراقبت از کودک مشارکت داشته باشند باید مراعات شود. همچنین هرکس که پوشک کودک را عوض می کند باید پس از آن دستهای خود را خوب بشوید.

سوال: آیا روشهای دیگری هم برای واکسینه کردن کوکان وجود دارد؟

جواب: روش کارآمد و تجربه شده دیگری برای واکسیناسیون کودکان وجود ندارد. از روش هُموپاتی برای پیشگیری از سیاه سرفه استفاده شده که موفق نبوده است.

انجمن پزشکان هموپاتیک نیز به والدین توصیه می کند که از روشهای استاندارد واکسیناسیون برای ایمن کردن کودکان خود استفاده کنند.

سوال: سال گذشته کودکم درحالیکه تب داشت دچار تشنج شد. آیا اکنون باید واکسیناسیون را انجام دهد؟

جواب: بله، فرزندتان باید واکسینه شود اما پس از واکسیناسیون برای پیشگیری از اثرات تب باید یکسری دستورالعملها را مراعات نمود.

سوال: کودک من پس از دریافت نوبت واکسن قبلی دچار ناخوشی شد. آیا باید نوبت بعدی واکسن را هم دریافت کند؟

جواب: برخی از کودکان ممکن است پس از واکسیناسیون احساس ناخوشی کنند و معمولاً دلیلی برای دریافت نکردن نوبت بعدی واکسن کودکان وجود ندارد. به هرحال با پزشک یا مشاور بهداشتی درباره این مساله مشورت کنید.

سوال: آیا واکسن فرد را در برابر همه انواع مننژیت ایمن می کند؟

جواب: خیر، واکسن تنها از دو نوع آن (هیب و مننژیت ث) پیشگیری می کند و باید همچنان مراقب انواع دیگر این بیماری بود. بخش مننژیت را ملاحظه کنید.

سوال: چگونه می توان از ایمن بودن واکسن کودکان آگاهی پیدا کرد؟

جواب: هنگام تولید واکسن، آزمایشهای متعددی برای اطمینان از ایمن بودن و موثر بودن واکسن ها انجام می شود. پس از عرضه واکسن هم همچنان بررسیهای ایمنی ادامه پیدا می کند و تنها واکسن هایی استفاده می شوند که تمامی آزمایشهای ایمنی را گذرانده باشند.

البته همه داروها می توانند یکسری عوارض جانبی ایجاد کنند که واکسن ها جزو ایمن ترین آنها محسوب می شوند. تحقیقات انجام شده در سرتاسر دنیا نشان داده که واکسیناسیون مطمئن ترین روش برای مراقبت از سلامتی کودکان است.

سوال: یکی از نوبتهای واکسن های دی تی پی و هیب کودکم را فراموش کرده ام. آیا باید دوره آنرا از ابتدا آغاز کنم؟

جواب: اصلاً لازم نیست که دوره را از ابتدا شروع کنید. اگر یکی از واکسنها را فراموش کرده اید باید آنرا دریافت کرده و دوره را کامل کنید.

سوال: کودک من سرما خورده است. آیا می توانم او را به واکسیناسیون ببرم؟

جواب: بله، مگر آنکه تب داشته باشد.

سوال: شنیده ام که در واکسنها جیوه وجود دارد. آیا جیوه برای کودک ضرری ندارد؟

جواب: مقدار بسیار اندکی از جیوه در یکی از واکسنهای مربوط به کودکان وجود دارد. بیش از پنجاه سال است که از آن برای کمک به نگهداری واکسن استفاده می شود و در تمام این مدت هیچگونه مشکلی از بابت آن مشاهده نشده است.