سرماخوردگی چیست؟
سرما خوردگی بیماری واگیر مربوط به دستگاه تنفسی فوقانی است که عمدتاً بینی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سرماخوردگی معمولاً با خستگی، عطسه و سردرد آغاز می‌شود و با علائمی چون سرفه، گلودرد، آبریزش بینی و تب ادامه می‌یابد و معمولاً هفت تا ده روز بعد برطرف می‌شود و برخی علائم ممکن است تا سه هفته طول بکشد. بیش از دویست نوع ویروس عامل سرماخوردگی وجود دارد.
ویروسهای عامل بیماری می‌توانند تا مدت زمانی طولانی (برای راینو ویروس تا بیش از ۱۸ ساعت) در محیط فعال بمانند و ممکن است از دستان به چشمان و بینی که محل عفونت هستند، منتقل شوند. ویروس از طریق عطسه، سرفه و تماس با افراد یا اشیاء آلوده قابل انتقال به بدن و می توان گفت ارتباطی با سرد بودن هوا ندارد ولی وجود این این ویروس در فصل سرد سال ملموس تر است.
سرماخوردگی‌ها معمولا ناگهانی شروع می‌شوند. آب ریزش در ابتدا شفاف بوده و ممکن است شدت یافته و زرد رنگ گردد. گرفتگی بینی، سرفه، گلودرد، بی حالی، خستگی، بیتابی، بی اشتهایی، گاها ریزش اشک و التهاب از علائم عمده آن است.
ویروسهای سرماخوردگی پس از ورود به بدن در مخاط دستگاههای تنفسی ایجاد بیماری کرده و همراه با ترشحات دستگاه تنفسی از فردی به فرد دیگر قابل انتقال است.
بنابراین:
– دست دادن، روبوسی، عطسه و سرفه در محلهای عمومی باعث انتقال آن می‌شود.
– رطوبت و درجه حرارت در انتشار ویروس نقش دارد، این بیماری در کشورهای مناطق معتدل در فصل سرما (زمستان و پاییز) به علت بارندگی و رطوبت بیشتر است.
– از دیگر علل افزایش بروز سرماخوردگی در فصل سرما حضور در مکان‌های شلوف همچون وسایل نقلیه عمومی و تجمع در فضاهای بسته و عدم استفاده از تهویه مناسب است.
– تغذیه یکی از فاکتورهای موثر در عملکرد سیستم ایمنی است. بنابراین سوء تغذیه در بروز بیماری‌های عفونی نقش مهمی را ایفا می‌کند. ابتلا به بیماری‌های مزمن قلبی ، کلیوی و ریوی نیز فرد را مستعد ابتلا به این عفونت می‌کند.
براساس گزارش دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت، سرماخوردگی بیماری است که واکسن ندارد و اگر چه مرگ و میر به دنبال ندارد ولی بروز آن باعث مشکلات زیادی برای افراد می شود و باعث غیبت از کار می شود. از طرفی با انجام اقداماتی به راحتی قابل پیشگیری است بنابراین در مبارزه با سرما خوردگی، پیشگیری باید هدف اصلی باشد برای پیشگیری باید اقدامات زیر را انجام داد:
دست های خود را بشویید
بیشتر ویروس های سرماخوردگی از طری ق تماس مستقیم منتشر می شوند. کسی که سرماخورده است بداخل دست های خود عطسه کرده و سپس اشیائی مثل تلفن ، صفحه کلید کامپیوتر یا لیوان را لمس می کند. میکروبها می توانند برای ساعت ها و در بعضی موارد هفته ها زنده باقی مانده و سپس به فرد بعدی که آن اشیاء را لمس می کند منتقل شود . بنابراین باید دستهای خود را مکرراً بشوئید . در صورتی که امکان شستن دستتان را ندارید دستهای خود را بسیار سخت برای یک دقیقه به هم بمالید . این کار باعث جداشدن اکثر ویروسهای سرماخوردگی از پوست می شود .
سرفه وعطسه خود را با دستانتان نپوشانید
زمانی که احساس می کنید در حال سرفه یا عطسه هستید از یک دستمال دستمال استفاده کرده و آنرا بلافاصله دور بیاندازید . اگر دستمال ندارید سر خود را از افرادی که نزدیک شما هستند به طرف دیگر چرخانده و به فضای آزاد سرفه کنید .
صورتتان را لمس نکنید
ویروسهای سرماخوردگی از طریق چشم ، دهان و بینی وارد بدن شما می شوند . لمس صورت کودکان راه اصلی ابتلای آنان به سرماخوردگی بوده و همچنین موجب انتقال سرماخوردگی از آنان به والدینشان می باشد .
نوشیدن مایعات زیاد
آب سیستم بدن شما را شستشو داده و باعث خروج سموم از بدن شما می شود . یک فرد بالغ سالم بطور متوسط روزانه ۸ لیوان مایعات نیاز دارد.
استفاده از سونا
وقتی به سونا می روید هوائی که استنشاق می کنید بالاتر از ۸۰ درجه است و این درجه حرارت باعث از بین رفتن ویروس های سرماخوردگی می شود.
غذا های گیاهی مصرف کنید
مواد طبیعی موجود در گیاهان باعث افزایش ویتامین های بدن می شود . بنابراین میوه و سبزیجات سبز تیره ، قرمز و زرد مانند اسفناج ، کاهو ، هویج ، گوجه فرنگی ، سیر و … مصرف کنید . آب پرتقال هرچه تازه تر باشد ویتامین C بیشتری دارد و طول مدت درمان را کوتاهتر می کند
سیگار نکشید
آمار نشان می دهد که سیگاری ها دچار سرماخوردگی های بیشتر و مکرر می شوند . حتی نزدیک به افراد سیگاری بودن بطور واضح سیستم ایمنی را از بین می برد. دود راههای هوائی بینی را خشک کرده و مژک های آنرا فلج می کند . مژک های موهای ظریفی هستند که مخاط بینی و ریه ها را پوشانده و با حرکات موجی شکل خود ویروس های سرماخوردگی را از مجاری بینی خارج می کنند . یک سیگار مژک ها را برای ۳۰-۴۰ دقیقه فلج می کند.
الکل مصرف نکنید
مصرف الکل کبد را که اولین سیستم تصفیه کننده بدن است را تخریب کرده و این به این معناست که تمامی انواع میکروبها بدن شما را به سرعت ترک نخواهند کرد .
غرغره کردن نمک
این کار باعث مرطوب شدن گلو و بهبودی موقت می شود. این کار را با استفاده از یک قاشق چایخوری نمک داخل یک استکان آب ولرم و روزانه حدود ۴ بار انجام دهید .
چه بخوریم تا سرما نخوریم
فصل ، فصل سرماخوردگی است. علاوه بر توصیه‌های عمومی درباره پیشگیری از ابتلا به انواع ویروسهای آنفلوانزا و سرماخوردگی که شامل شستن دست‌ها ، استفاده از ماسک، رعایت فاصله با فرد مبتلا، دست ندادن با فرد بیمار و … است، توصیه‌هایی نیز در مورد تغذیه برای پیشگیری و درمان انواع سرماخوردگی‌ها وجود دارد.
رئیس اداره بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت می‌گوید:
“برای پیشگیری از ابتلا به سرماخوردگی و آنفلوآنزا بهتر است سطح ایمنی بدن افزایش یابد. نحوه تهیه و مصرف مواد غذایی و انتخاب برخی از آنها نیز در این امر موثرند.
از غذای تازه که خوب پخته شده، استفاده کنید و ترجیحا از مصرف مواد غذایی که از زمان تهیه‌اش مدتی می‌گذرد، پرهیز نمایید.
مصرف ویتامین‌های A و C که در انواع میوه‌ها و سبزی‌ها وجود دارند و از آنتی‌اکسیدان ها محسوب می‌شوند، بسیار مفید است. میوه‌های ترش مزه مثل لیمو ترش و کیوی، سرشار از ویتامین C هستند و برای پیشگیری و درمان سرماخوردگی توصیه می‌شوند.
مصرف قرص‌های جوشان ویتامین C قبل از صرف صبحانه برای پیشگیری و در روزهای اول سرماخوردگی موثر است.
افراد سرماخورده باید مایعات گرم زیاد بنوشند. همچنین از مصرف مواد غذایی محرک مثل ادویه های تند پرهیز کنند.”
علاج واقعی
دکتر لیلا آزادبخت، متخصص تغذیه و محقق مرکز تحقیقات غدد درون ریز دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این باره می گوید:
“تغذیه سالم، علاج و عامل جلوگیری کننده از ابتلای افراد به سرماخوردگی است. برای این که سیستم ایمنی بدن به بهترین نحو به وظیفه‌اش که مبارزه با ویروسهای سرماخوردگی و آنفلوانزا است، عمل کند باید مواد مغذی حیاتی را دریافت کند.
مواد غذایی توصیه شده
مصرف پرتقال، انواع توت ، فلفل دلمه‌ای ، سیب زمینی و سبزیجات برگ سبز از قبیل انواع کلم و دریافت زیاد و منظم ویتامین C به کاهش بروز، شدت و طول مدت سرماخوردگی کمک می‌کند.غلات سبوس دار و حبوبات، منابع غذایی خوبی برای ویتامین‌های گروه B هستند.عدم مصرف این مواد در بدن سبب بروز عفونت‌های مکرر دستگاه تنفسی فوقانی می‌شود.
مصرف سیر که دارای آهن و روی است، سبب تقویت سیستم ایمنی و کاهش خطر عفونت‌های ویروسی می‌شود.
افرادی که زیاد دچار سرماخوردگی می‌شوند، ماهی قباد، قزل‌آلا، ماهی‌های روغنی ، دانه کدو حلوایی و روغن شاه دانه که غنی از اسیدهای چرب امگا ۳ هستند را مصرف کنند.همچنین دانه کنجد و آفتابگردان ، غنی از اسیدهای چرب امگا ۶ هستند که این اسیدهای چرب در مبارزه علیه عفونت‌های سرماخوردگی، به سلول‌های دستگاه تنفسی کمک می‌کنند.
عفونت‌های مکرر تنفسی با کاهش ذخایر ویتامین A همراه است. جگر، کره و تخم مرغ از منابع غنی ویتامین A هستند. هویج، انبه، سیب زمینی، زردآلو، کدو حلوایی و سبزیجات سبز تیره نیز تامین کننده “بتا کاروتن” هستند که در بدن به ویتامین A تبدیل می‌شود.در زمان سرماخوردگی باید از مصرف غذاهای آماده بسته بندی شده و کنسروها خودداری کرد، زیرا از لحاظ ویتامین و مواد معدنی فقیر هستند و به جای مصرف این نوع غذاها بهتر است از انواع میوه و سبزیجات تازه، گوشت، ماهی، غلات، مغزها و دانه‌ها استفاده نمود.
استفاده از بخور برای رفع گرفتگی بینی موثر است. برای این کار ۱۰ دقیقه سرتان را روی بخارهای یک ظرف آب جوش بگیرید. بهتر است دستمال یا حوله‌ای را روی سر بگذارید و این عمل را سه بار در روز تکرار کنید. همچنین می‌توانید مقداری روغن منتول یا اوکالیپتوس به آب در حال بخار شدن اضافه کنید تا موجب تسهیل عمل تنفس شود.”
در پایان
برخی نیز معتقدند که ویتامین ث یا قرص روی یا عسل میتواند باعث بهبودی علائم بیماری شود که به‌طور کامل به اثبات نرسیده‌است. به‌طور کلی پیشگیری از بیماری آسان است، زیرا ویروس عامل بیماری مدت زمان محدودی را زنده می‌ماند و با شست‌وشوی دست‌ها که یکی از راههای مهم برای پیشگیری است، می‌توان آن را از بین برد و برخی شواهد استفاده از ماسک‌های بینی و دهان را نیز مؤثر می‌دانند.
با هر بار ابتلا به بیماری، بدن انسان پادتن مربوط به ویروس را تولید می‌کند تا در آینده دیگر به آن مبتلا نشود، اما از آنجا که بیش از دویست ویروس مختلف باعث سرماخوردگی می‌شوند، با هر بار ابتلا باید پادتن مختص آن ساخته شود و برای همین یک فرد در طول زندگی خود به‌طور متوسط ۵۰ بار (بزرگسالان دو تا پنج بار در سال و کودکان شش تا ده بار در سال) به سرماخوردگی مبتلا می‌شود.
بیشتر بدانیم:
سرما خوردگی چیست و چگونه با آن برخورد کنیم
ایا عسل میتواند سرماخوردگی را بهبود دهد
درمان سرماخوردگی هنگام بارداری
