کلسترول چیست؟
علت بالا بودن کلسترول (چربی خون) و داروهای تجویزی آن :کلسترول نوعی ماده چرب و نیمه سفتی است که در بین چربی های موجود در خون و در تمامی سلولهای بدن
یافت می شود.
این ماده بخش مهمی از بدن سالم را تشکیل می دهد چراکه در تشکیل بافتهای سلولی، برخی از هورمون ها و انجام برخی از فعالیت های بدن به کار می رود. ولی بالا بودن میزان کلسترول در خون یکی از عوامل اصلی بیماری قلبی مزمن بوده که می تواند منجر به سکته قلبی شود.
کلسترول و سایر چربی ها نمی توانند درخون حل شوند. آنها برای جابجایی میان سلول ها باید توسط حامل های خاصی به نام لیپوپروتئین منتقل شوند. این ماده انواع مختلفی داشته که در اینجا تنها به دو نوع آن یعنی لیپوپروتئین سبک ( LDL ) و لیپوپروتئین سنگین ( HDL ) پرداخته می شود.
کلسترول LDL چیست؟
لیپوپروتئین سبک، حامل اصلی کلسترول در خون است. اگر مقدار کلسترول LDL موجود در خون بیش از حد باشد، می تواند به آرامی بر روی دیواره های رگ هایی که تغذیه قلب و مغز را انجام می دهند انباشته شود. این ماده به همراه مواد دیگر می تواند جِرم تشکیل داده که انباشته ای ضخیم و سخت بوده و می تواند رگهای مذکور را مسدود کند.
اگر لخته یا توده ای نزدیک این جِرم تشکیل شود می تواند جریان خون به سمت بخشی از قلب یا بخشی از مغز را مسدود کرده و منجر به سکته قلبی یا سکته مغزی شود.
مقدار زیاد کلسترول LDL (بیش از ۱۶۰ میلی گرم بر دسی لیتر) به معنی بالا بودن خطر سکته قلبی یا مغزی است.
اگر به بیماری قلبی مبتلا هستید میزان کلسترول LDL شما باید کمتر از ۱۰۰ (یا در برخی از موارد کمتر از
۷۰ ) میلی گرم بر دسی لیتر باشد. کلسترول LDL به همین دلیل کلسترول بد نیز نامیده می شود.
کلسترول HDL چیست؟
حدود یک سوم تا یک چهارم کلسترول خون توسط HDL حمل می شود. برخی از متخصصین بر این باور اند که HDL تمایل دارد کلسترول را از رگها دور کرده و به کبد برگرداند، جایی کلسترول از بدن دفع می شود.
برخی دیگر نیز تصور می کنند که HDL کلسترول اضافی را از جِرم ها جدا کرده و باعث کاهش رشد آنها می شود.
کلسترول HDL کلسترول خوب نیز نامیده می شود چرا که به نظر می رسد مقدار بالای آن باعث جلوگیری از حمله قلبی می شود.
عکس این مطلب نیز درست است؛ مقدار کم HDL (کمتر از ۴۰ در مردان و کمتر از ۵۰ میلی گرم بر دسی لیتر در زنان) نشانگر بالا بودن خطر حمله قلبی یا سکته مغزی است.
کلسترول LP(a) چیست؟
LP(a) گونه ژنتیکی از LDL پلاسما است. بالا بودن مقدار LP(a) عامل خطر مهمی در تشکیل زودهنگام جِرم و انسداد رگها است. چگونگی نقش LP(a) در بیماری همچنان مشخص نیست.
ناهمواری های موجود در دیواره های رگها حاوی موادی است که در برهم کنش با LP(a) منجر به انباشته شدن
جِرم بر دیواره رگ می شود.
علائم کلسترول بالا
کلسترول بالا معمولا علائم خاصی ندارد و در بیشتر موارد موجب بروز مشکلات اورژانسی می‌شود. برای نمونه، حمله‌ی قلبی یا سکته‌ی مغزی در نتیجه‌ی آسیب ناشی از کلسترول بالا ایجاد می‌شود.
این مشکلات معمولا زمانی رخ میدهند که کلسترول بالا منجربه شکل‌گیری پلاک در شریان‌ها شده است. پلاک می‌تواند موجب باریک و تنگ‌شدن شریان‌ها شود و درنتیجه خون کمتری از میان شریان‌ها عبور می‌کند. شکل‌گیری پلاک، ترکیب پوشش داخلی شریان‌ها را تغییر می‌دهد. این مسئله می‌تواند به عوارضی جدی منجر شود.
تنها راه تشخیص کلسترول بالا، انجام آزمایش خون است. زمانی کلسترول خون شما بالاست که مجموع کلسترول شما بالای ۲۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) باشد.
پس از ۲۰ سالگی از پزشک خود بخواهید که برای شما آزمایش کلسترول را انجام دهد. باید این آزمایش را هر ۴ تا ۶ سال یکبار تکرار کنید.
اگر سابقه‌ی خانوادگی کلسترول بالا داشته باشید یا عوامل خطر زیر را نشان دهید، پزشک به شما پیشنهاد می‌دهد که آزمایش کلسترول خون خود را در فواصل زمانی کوتاه‌تری تکرار کنید.
- فشار خون بالا؛
- اضافه وزن؛
- مصرف دخانیات؛
- شرایط ژنتیکی: گاهی کلسترول بالا به دلیل عوامل ژنتیکی است و ازطریق ژن‌ها به فرد منتقل می‌شود. این حالت از کلسترول بالا، «هایپرکلسترولمی خانوادگی» (familial hypercholesterolemia) نام دارد. سطح کلسترول خون افرادی که این مشکل را دارند، ۳۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر است. ممکن است که این افراد به «زانتانوم» (xanthoma) دچار شوند. «زانتانوم» به‌صورت تکه‌ای زرد رنگ روی پوست یا توده ای زیر پوست ظاهر می‌شود.
وابستگی کلسترول و رژیم غذایی
افراد عمدتاً از دو روش کلسترول دریافت می کنند. بدن، به ویژه کبد، روزانه مقادیر متغیری کلسترول، معمولاً حدود ۱۰۰۰ میلی گرم در روز، تولید می کند.
خوراکی ها نیز می توانند حاوی کلسترول باشند. غذاهایی که از منابع حیوانی تهیه می شود (به ویژه زرده تخم مرغ، گوشت، مرغ، صدف دریایی و شیر و لبنیات خصوصاً از نوع پرچرب) حاوی کلسترول اند.
مواد غذایی افزاینده کلسترول :
-
-غذاهای سرخ شده
-
– چربی های اشباع شده مانند روغن های حیوانی و روغن نباتی جامد و کره
-
– امعاء و احشاء حیوانی مانند دل، جگر، قلوه، سیرابی و مغز- میگو و گوشت های پر چرب
-
– غذاهای آماده مانند سوسیس، کالباس و پیتزا
-
– لبنیات پر چرب- دسرهای چرب
-
-انواع کلوچه، کیک، شیرینی ها مخصوصاً شیرینی تر
-
-روغن نارگیل – انواع سس های مایونز سالاد
-
– انواع شکلات ، چیپس و پفک های حاوی روغن ترانس
-
– زرده تخم مرغ .
خوراکی های گیاهی (میوه ها، سبزیجات، غلات، حبوبات و آجیلها) کلسترول ندارند. معمولاً بدن همه کلسترول مورد نیاز خود را تولید می کند و افراد نیازی به تامین آن از طریق غذا ندارند.
اسیدهای چرب اشباع عامل اصلی بالا رفتن کلسترول خون و افزایش خطر بیماری قلبی اند. چربی های ترانس نیز کلسترول خون را افزایش می دهند. ولی کلسترول دریافتی از غذا نیز تاثیرگذار است. به طور متوسط در آمریکا مردان حدود ۳۳۷ میلی گرم و زنان حدود ۲۱۷ میلی گرم در روز کلسترول از غذا دریافت می کنند.
برخی از کلسترول دریافتی از غذا از طریق کبد از بدن دفع می شوند. البته انجمن قلب آمریکا توصیه می کند که مقدار کلسترول دریافتی افراد از رژیم غذایی کمتر از ۳۰۰ میلی گرم در روز باشد.
افراد با ریسک بالا
در صورتیکه به بیماری قلبی مبتلا هستید، باید مقدار کلسترول مصرفی تان کمتر از ۲۰۰ میلی گرم در روز باشد. باید همواره به خاطر داشت که هرچه مقدار چربی های اشباع و ترانس موجود در رژیم غذایی کمتر باشد، میزان کلسترول دریافتی نیز کمتر خواهد بود؛ چرا که این نوع چربیها ذاتاً حاوی مقادیری کلسترول می باشند.
افرادی که مقدار کلسترول خون آنها زیاد است باید بیشتر مراقب تغذیه خود بوده و مصرف کلسترول آنها حتی
کمتر از این مقادیر باشد. از آنجا که کلسترول در تمامی خوراکیهای منابع حیوانی وجود دارد، این افراد باید
دقت کنند که روزانه بیش از ۶ اونس ( ۱۸۱ گرم) گوشت کم چرب، ماهی و مرغ مصرف نکرده و از لبنیات کم
چرب یا بدون چربی استفاده کنند.
پروتئینهای با کیفیت از منابع گیاهی مانند لوبیاها جایگزینهای خوبی برای منابع حیوانی پروتئینها می باشند.
تاثیر فعالیت بدنی بر کلسترول چگونه است؟
فعالیت بدنی منظم باعث افزایش مقدار کلسترول HDL در بدن برخی از افراد می شود. بالا بودن میزان کلسترول HDL نیز با کاهش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی ارتباط دارد.
فعالیت بدنی می تواند به کنترل وزن، دیابت و فشار بالای خون کمک کند.
فعالیت بدنی آیروبیک میزان ضربان قلب و تعداد تنفس را بالا می برد. فعالیتهای بدنی متوسط تا سنگین مانند پیاده روی تند، دویدن و شنا کردن برای سلامتی قلب و ریه ها سودمند است. حتی فعالیتهای روزمره از قبیل پیاده روی، باغبانی، کار در منزل، رقص و غیره به کاهش خطرات عوارض ناشی از کلسترول بالا کمک می کند.
مصرف دخانیات و الکل به عنواندو عامل مهم از شش عامل خطر بیماریهای قلبی محسوب شده و باعث کاهش کلسترول HDL و افزایش احتمال لخته شدن خون می شود.
داروهای تجویزی برای کلسترول بالا
-
استاتین ها
این دسته از داروها كه به عنوان مهار کننده های HMG CoA ردوکتاز نيز شناخته می شوند، در کبد از تشکیل کلسترول جلوگیری مى کنند.
این كار باعث کاهش کلسترول در خون می شود. استاتین ها در کاهش LDL (كلسترول بد) موثر هستند. همچنین باعث کاهش تری گلیسیرید (چربی خون) و افزایش HDL (کلسترول خوب ) می شوند.
-
مهارکننده های PCSK9
مهارکننده های PCSK9 به يک پروتئین در کبد متصل شده و آن را غیر فعال می كنند تا LDL را کاهش دهند. می توان اين داروها را همراه با استاتین ها تجويز كرد. نام برخى از اين دارو ها عبارتند از: آلیروكوماب و اوولوكوماب
مهار کننده های انتخابی جذب کلسترول
این دسته ى نسبتا جدید از داروهای کاهنده کلسترول، جلوى جذب کلسترول در روده را مى گيرد. مهار کننده هاى انتخابی جذب کلسترول، در کاهش LDL موثر مى باشند. همچنین ممکن است اثراتى بر کاهش تری گلیسیرید (چربی خون) و افزایش HDL داشته باشند.
-
رزین ها
این دسته از داروهای کاهنده ى LDL، كه به عنوان داروهای متصل شونده به اسید هاى صفراوى نيز شناخته مى شوند؛ در روده باعث افزایش دفع کلسترول مى شوند.
-
فیبرات ها (مشتقات فیبریک اسيد )
فیبرات ها باعث کاهش تری گلیسیرید و در برخی موارد افزایش سطح HDL می شوند. اما این داروها در کاهش LDL موثر نیستند.
فیبرات هاى موجود عبارتند از :
- جموفيبروزيل
- فنوفیبرات
- کلوفیبرات
-
نیاسین (نیکوتینیک اسيد)
یکی از انواع داروی چربی خون نیاسین است. این دارو بر روی تولید چربی خون در کبد تاثير مى گذارد .
-
اتیل استرهای اسید چرب امگا سه
این داروها از روغن ماهی هایی که از نظر شیمیایی تغییر یافته و تمیز شده اند، مشتق مى شوند. اين داروها همراه با تغییرات غذایی برای کمک به كاهش سطح تری گلیسیرید بسیار بالا (بیش از ٥٠٠ میلی گرم در دسی لیتر) مورد استفاده قرار مى گيرند.
همچنین بخوانید:
نسبت کلسترول چیست و چرا مهم است؟
بین تستوسترون و کلسترول چه ارتباطی وجود دارد؟
موادغذایی که کلسترول را کاهش میدهند را بشناسید
۱۰ تمرین استثنایی اینتروال برای کاهش وزن در منزل
