kidney
کلیه ها اعضای ی به شکل لوبیا به طول ۱ ۱ و عرض ۶ و ضخامت ۳ سانتی متر هستند که در دو طرف ستون فقرات بین مهره آخر پشتی و مهره سوم کمری قرار دارند. کلیه راست قدری پای ین تر از کلیه چپ است. وزن کلیه در مردان و زنان به طور متوسط به ترتیب ۱۵۰ و ۱۳۵ گرم است. مجاورت قدامی کلیه راست شامل غده فوق کلیوی، کبد، دئودنم، کولون صاعد، قوسهای روده باریک و مجاورت قدامی، کلیه چپ شامل غده فوق کلیوی، طحال، معده، پانکراس، کولون نازل و قوسهای روده باریک است. سطح محدب کلیه در خارج قرار گرفته در حالی که سطح مقعر آن در داخل و روبه روی ستون فقرات قرار دارد. ناف کلیه نیز به وسیله عروق و لگنچه پر میشود، در سطح مقعر کلیه قرار دارد.
هر کلیه از دو بخش مرکزی و قشری تشکیل شده است. بخش مرکزی کلیه از هرمهای کلیوی تشکیل شده است. تعداد هرمهای کلیوی در هر کلیه ۵تا۱۱عدد است ولی می توان گفت که در بیشتر افراد تعداد هرمهای کلیوی ۸ عدد است.بخش قشری کلیه ناحیهای است که بین قاعده هرمهای کلیوی و غشا کلیه قرار گرفته است.غشایی که از خارج کلیه را می پوشاند لیفی و بسیار نازک است.
تاریخچه بیماری سنگ کلیه
سنگهای ادراری قدمتی ۷۰۰۰ ساله دارند که از دوران حیات اولیه تا زندگی مدرن امروزی بشر از بیماریهای ناشی از سنگ رنج می برده است گرچه علت آنرا در بعضی موارد می دانسته اند ،ولی امکاناتی که بتوان با سنگ یا عفونت ناشی از آن مبارزه کرد را در دست نداشته اند.
بقراط حکیم ۴۶۰ سال قبل از میلاد به وجود سنگ در انسان پی برد.در سال ۸۶۵ میلادی محمد ذکریای رازی درباره درمان جراحی سنگ مثانه از ناحیه پرینه صحبت کرده است.
در سال ۹۸۰ میلادی با تولد ابن سینا دانش طب آن زمان متحول می گردد و در کتاب سوم خود در فصل ۲۰- ۱۸ تماما درباره اورولوژی صحبت می کند.
پروسه ایجاد بیماری سنگ کلیه
هنوز دلیل قطعی شکل گیری سنگ کلیه از نظر پزشکی با قطعیت اثبات نشده است.
۱٫در حالت طبیعی کلیه ها مواد ضد رسوب ترشح می کنند که مانع از تجمع کریستالها و پیدایش سنگ در داخل بدن میشوند. اما گاه این مواد کارایی خود را از دست می دهند و باعث تجمع رسوب مواد دفعی از بدن میشوند که سرانجام منجر به سنگ کلیه میشوند.
۲٫پروسه سنگ سازی مجموعه وقایعی است که منجر به فوق اشباع شدن (supersaturation) نمک هایی می گردد که در تشکیل سنگ دخالت دارند. این مواد فوق اشباع نیز باعث تشکیل هسته اولیه و کریستالهائی می گردد و تجمع آنها منجر به تشکیل سنگ می شود.
مواد تشکیل دهنده سنگ کلیه چیست؟
شایعترین مواد تشکیل دهنده سنگ کلیه اسید اگزالیک و اسید ارویک و رسوبات کلسیم سه نوع یون (مواد رسوبی) هستند هر گاه چگالی این مواد در داخل ادرار فردی بالا میرود و بدن وی مستعد ساختن سنگ می گردد.
عوامل مستعد کننده در ایجاد سنگ کلیه:
– رژيم غذايي نامتناسب (مصرف بيش از حد كلسيم)
– سابقه خانوادگي سنگ كليه
– پركاري پاراتيروييد
– در بستر افتادن طولاني مدت به هر دليل
عفونت های ادراری و شغل های بی حرکت مثل کارمندان و رانندگانی که مدت زیادی ثابت روی صندلی می نشینند و همچنین مناطق جغرافیایی جز عوامل سنگ ساز كليه محسوب میشوند.
انواع سنگ ها از نظر اندازه:
۱٫سنگ‌هاي كوچك:به آساني همراه ادرار از طريق حالب دفع مي‌گردند.کمتر از ۷cm
۲٫سنگ‌هاي بزرگ :(بزرگتر از ۱cm)معمولاً در كليه مانده و بدون علامتند، هرچند كه مي‌توانند به كليه آسيب بزنند.
۳٫سنگ‌هاي بين اين دو اندازه :(۱cm- 7/)كه از طرفي به خاطر کوچک بودنشان قابليت ورود به حالب را داشته و از طرف ديگر به اندازه كافي كوچك نيستند تا عبور آنها از حالب به آساني صورت گيرد و حرکت آنها باعث ايجاد درد شديد مي‌گردند.اين سنگ‌ها معمولاً در طي چند روز دفع مي‌گردند. چنانچه حركت سنگ متوقف شده و باعث انسداد ادراري گردد، براي پيشگيري از آسيب بيشتر كليه بايد با کمک اعمال جراحی خارج گردد.
عوارض احتمالي:
- عفونت دستگاه ادراري
- عود مجدد سنگ
- نفرون کلیه
انواع سنگ های کلیوی از نظر مواد تشکیل دهنده:
۱٫سنگ اگزالات كلسیم :Calcium stones سنگهای كلیوی كه از نوع اگزالات كلسیم با فسفات كلسیم هستند ۷۰% سنگهای كلیوی را تشكیل می‌دهند كه طبق بررسی‌های به عمل آمده ممكن است زمینه ژنتیكی در آن مؤثر باشد.شایعترین نوع سنگ در بین آریایی ها می باشد.
۲٫سنگهای اوراته:این سنگ ها متمایل به قهوه ای اند و حدود ۴% موارد سنگ کلیه را تشکیل می دهند. افزایش دفع اسید اوریک، در اثر اختلال در سوخت و ساز واسطه ای پورین ها رخ می دهد، که در بیماری نقرس یا gout دیده می شود. البته ممکن است در اثر بیماری های تحلیل برنده ی دیگر نیز، که سبب شکسته شدن سریع عضلات می شوند، هم به وجود آید.شایعترین سنگ در بین اروپاییان است بر خلاف ایرانی ها.
۳٫سنگهای سیتسئینی:این سنگ ها حدود ۱% موارد سنگ کلیه را تشکیل می دهند. این بیماری ژنتیکی نسبتاً نادر، در اثر اختلال ژنتیکی در بازجذب کلیوی اسید آمینه ی سیستئین رخ می دهد.
۴٫(سنگهای گوشه‌دار):این سنگ ها از نظر شیوع، بعد از سنگ های کلسیمی هستند که حاوی آمونیوم، فسفات و منیزیم می باشند. در واقع این سنگ ها حدود ۱۵-۵% موارد سنگ کلیه را تشکیل می دهند. این سنگ ها با عفونت های سیستم ادراری ارتباط دارند، به این علت به آنها سنگ های عفونی گفته می شود.
شیوع سنگ های کلیه
در مردان به دلیل داشتن هورمون تستوسترون ۴برابر خانمها است، عوامل دیگر مرتبط با سنگ کلیه شغل، تعریق، گرما، تغذیه، منطقه جغرافیایی، عفونت ها، نژاد و وراثت هستند.
علایم بیماری شامل:
مهمترین علامت این بیماری درد بسیار زیاد،(ابتدا درد کم و به مرور زمان درد بیشتر می شود). محل درد در قسمت پایین شکم است و ممکن است تا کشاله ران نیز کشیده شود.
- وجود خون در ادرار
- کاهش دفع ادرار و یا قطع کامل آن
- درد در هنگام ادرار کردن
- وجود چرک در ادرار
- احتباس ادرار
درد چه موقع ايجاد می شود؟
معمولا” سنگ وقتی می خواهد دفع بشود، درد ايجاد می کند و وقتی جايش ثابت شد، درد از بين می رود، به عبارتی وقتی درد سنگ کليه از بين رفت، مفهومش دفع سنگ نيست.
آیا اندازه سنگ کليه با شدت علائم آن ارتباطی دارد؟
هر چند هيچ ارتباطی بين اندازه و علائم سنگ وجود ندارد. اما این حالت یک حالت گول زننده است.بيمار نبايد فکر کند که چون ديگر درد ندارد پس همه چيز خوب شد و سنگ از بين رفته است بلکه بايد به کمک سونوگرافی و عکس راديولوژی مخصوص کليه و مجاری ادرار، اين سنگ پيگيری شود و اگر پيدا نشد آن وقت بگوييم که دفع شده است.
آیا نوع آب مصرفی در ایجاد سنگ کلیه دخالت دارد؟
زیاد اعتقادی به املاح موجود درآب برای سنگ سازی نیست ولی گرچه سختی آب را گاهی اوقات مطرح می کنند اما مهم است که آب هرچقدر سنگینی و املاح دارباشد مصرف کردن آن بیشتراست.
✅ عادت های مخرب که به کلیه ها صدمه جبران ناپذیر میزند
۱⃣ ننوشیدن آب کافی:باعث می شود مواد سمی و زاید در خون شروع به تجمع کرده و می تواند به بدن آسیب های جدی بزند.
۲⃣عادت به نوشیدن قهوه:کافیین نیز مانند نمک فشارخون را افزایش داده و فشار زیادی را بر کلیه ها تحمیل می کند.
۳⃣ مصرف بیش ازاندازه پروتیین حیوانی:باعث افزایش بار متابولیک بر کلیه ها می شود.
👈مصرف نمک زیاد در رژیم غذایی
👈مصرف زیاد قند و شیرینی
👈 کمبود ویتامین و مواد معدنی
👈سوء مصرف مسکن ها
👈تأخیر در دفع ادرار
👈 کم خوابی
دلستر به سلامت کلیه ها کمک میکند؟
بر خلاف تصور عموم دلستر به سلامت کلیه ها کمک نمیکند زیرا حاوی شکر مصنوعی فراوان است.آب وآبمیوه های طبیعی مثل آب هویج و پرتقال برای کلیه مفید است.
درد کمر و کلیه را از یکدیگر تشخیص دهید
اشتباه گرفتن درد کمر و کلیه، یک اشتباه رایج است که با انجام حرکات فیزیکی به راحتی قابل تشخیص است. محل برخورد پشت، ستون مهره‌ها و دنده آخر یعنی دنده دوازدهم جایی است که کلیه در آن قرار می‌گیرد از طرفی این نقطه محل بروز دردهای کمری نیز محسوب میشود و از این رو بسیاری از افراد، مشکلات کلیوی را با مشکلات مفصلی اشتباه می‌گیرند.
حرکات فیزیکی، تشدید کننده دردهای کمری هستند در حالی که ورزش یا حرکاتی مانند خم شدن تاثیری بر دردهای کلیوی نخواهد داشت. هرچند گرم کردن بدن از طریق نرمش کمی درد کلیه را بهبود می‌بخشد ولی تفاوت اثربخشی آن نسبت به دردهای کمر قابل تشخیص است. تاثیر سرما و گرما بر میزان درد عامل دیگری برای تشخیص درست سرمنشا درد است.
افرادی که از دردهای استخوانی یا مفصلی رنج می‌برند در صورت قرار گرفتن در معرض باد کولر، دچار درد شدیدی میشوند در حالی که این عوامل بر روی دردهای کلیوی بی‌تاثیر است.
چرا کلیه ها آب میروند و کوچک میشوند؟
- مصرف بیش از اندازه برخی داروها بخصوص مسکن ها و قرص های ضد بارداری
- کم آبی شدید
- کاهش مصرف مایعات
- و عفونت های بسیار شدید
تضعیف عملکرد کلیه
مصرف بیش از حد پروتئین منجر به تضعیف عملکرد کلیه می گردد. در طول زمان، افزایش فشار بر روی کلیه ممکن است تصفیه خون توسط کلیه را تضعیف نماید. در پی این امر مواد مغذی مورد نیاز بدن ممکن است از طریق ادرار دفع شوند.افرادی که با مشکلات کلیوی مواجه هستند ضروری است به پزشک مراجعه نموده و از مصرف پروتئین خودداری نمایید.
مصرف زیاد پروتئین و آسیب به کلیه ها (درست یا غلط!)
