بهبودی بیماری های ریوی با ورزش
مقدمه∗
بیماریهای مزمن انسداد ریه مجموعه ای از اختلالات فیزیولوژیک میباشد که در آنها انسداد جریان هوا در مسیرراههای هوایی وجود دارد و واژهای است که هم در مورد آمفیزم و هم در مورد برونشیت مزمن به کار میرود.
آیا به تنگی نفس مبتلا هستید؟
اگر هر كدام از موارد زير در مورد شخص صدق كند، تنگي نفس شخص احتمالاً ناشي از بيماري خاصي است.
الف ) وقتي به انجام كارهاي بدني مختلف مي‌پردازد، بيشتر از همسالان خود دچار تنگي نفس مي‌شود.
ب ) انجام كارهايي كه چند ماه پيش براي شخص تنگي نفس ايجاد نمي‌كرد، اكنون وي را دچار تنگي نفس كرده است.
ج ) به طور ناگهاني مثلاً وقتي فعاليت شخص زياد شود دچار تنگي نفس بي دليل شود.
تنگي نفس نشانه‌ي بسياري از بيماري‌ها، مانند كم‌خوني، اختلالات هورموني و بيماري‌هاي قلبي است. نشانه‌ي اصلي اختلالات تنفسي احساس عدم توانايي در فرو بردن هواي كافي به ريه‌ها است ( احساس از نفس افتادن يا تنگي نفس)
پل سودوينو احساس تنگي نفس را چنين توصيف مي‌كند :
« بلند شدن از صندلي، مانند اين است كه ۵۰ يارد (حدود ۴۵ متر ) را با تمام سرعت دويده باشيد. نمي‌توانيد نفس خود را نگه داريد، سينه‌ي شما بالا و پايين مي‌رود، و سرفه‌ي خشكي مي‌كنيد … تنگي نفس باعث مي‌شود زندگي ماهيت خود را براي شما و اطرافيان از دست بدهد. براي نزديكان دردناك است كه وانمود كنند همه چيز طبيعي است در حالي كه شما رو به روي آنان دچار تنگي نفس شده‌ايد. »
همه‌ي بيماران ضمن توضيحات شان به يك احساس مشترك اشاره مي‌كنند: وحشت فراوان از آنكه روزي آنقدر دچار تنگي نفس گردند كه خفه شوند. اين نگراني در ميان تمام بيماران وجود دارد.
گرچه نمي‌توان ادعا كرد كه ورزش درمان تمام اختلالات تنفسي است، اما برخي از اين بيماري‌ها و درجاتي از تنگي نفس را ميتوان به كمك برنامه‌اي هدفمند، و بخوبي طراحي شده، برطرف كرد.
انجمن تشخیص پرستاری آمریکای شمالیخستگی را به عنوان یک تشخیص پرستاریپذیرفته است و آن را به صورت احساسضعف و کاهش ظرفیت جهت انجام فعالیتهایفکری و فیزیکی تعریف نموده است. افراد خستهانرژی قبلی
خود را نداشته و فعالیتهای کمتری انجام میدهند و برای حداقل فعالیتهای روزمره تلاش بیشتری میکنند لذا این مسأله برروی کیفیت زندگی و اعتماد به نفس آنها تأثیرخواهد گذاشت ( ۱۰)خستگی به طور عمیق بر روی بسیاری ازجنبه های زندگی فرد تأثیر میگذارد این علامت با تأثیر بر روی توانایی فرد در اجرای فعالیت هاو نقش های با ارزش زندگی، به گونه ای منفی کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار میدهدکاهش فعالیت درازمدت و خستگی میتواندباعث کاهش قدرت عضلانی، ضعف و فقدان تحمل گردد و در نهایت باعث افزایش بی دقتی،کاهش تحمل فعالیت و افزایش شکایت فرد ازخستگی خواهد شد ( ۱۰)
خستگی
در واقع خستگی حالتی است که شخص پس از یک فعالیت عضلانی یا روانی آن را به صورت یک احساس منفی درک می کند(۱۱)خستگی از علایم میباشد COPD زودرس در بیماران مبتلا به هر بیماری که بیش از یک ماه احساس خستگی کند دچار خستگی مزمن میگردد و بیماران آن دسته از بیماران هستند که خستگی COPDمزمن را تجربه میکنند ( ۱۲ ).با انسداد مسیرفرد دچار COPD راههای هوایی در بیماری هایپوکسی شده و قادر به استراحت نیست از آنجایی که هیچگونه درمان علاج بخش)
۱۳ )در دسترس نیست. COPD برای اقدامات درمانی به منظور کنترل علایم و اجتناب از قرار گرفتن در محیط های زیان آور صورت میگیرد(۲)خستگی در بیماری مزمن انسدادی ریه دراثر هیپوکسی ناشی از انسداد مجاری هوایی وافزایش فعالیت تنفسی امری اجتناب ناپذیرمرتبط با نوع و کیفیت تنفس میباشد ( ۸). نتایجنیز نشان داد Unosson و Theander تحقیقشدت خستگی COPD که بیماران مبتلا بهبیشتری نسبت به افراد سالم تحت مطالعه دارند(۱۲)
ارتباط بین خستگی وبیماری مزمن ریه
و همکاران نیز بیانگر Breslin نتایج تحقیق ارتباط قوی بین شدت خستگی و کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به بیماران مزمن ریوی وجود دارد به طوری که افزایش شدت خستگی باعث افزایش شدت اختلال در عملکرد ریوی، کاهش تحمل فعالیت، تخریب و کاهش کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به بیماری مزمن ریوی می شود.
اگر شخصي مبتلا به بیماری مزمن ریوی باشد، بسيار دير به پزشك مراجعه نموده است، تحت درمان دارويي قرار گرفته است و در يك برنامه‌ي توانبخشي ريوي شركت نكرده است. در اين زمان، احتمالاً در آنچه كه معروف به مارپيچ ناتواني است، به دام افتاده است.
مارپيچ ناتواني
يعني در واكنش به بيماري در زندگي روشي پيش گرفته است كه به مهمترين نشانه‌ي بيماري (تنگي نفس ) دچار شده است. تا حد امكان از فعاليت بدني كاسته است و از ورزش گريزان بوده است. بدين ترتيب اثرات دراز مدت يك زندگي بي‌تحرك را ناديده گرفته است. متاسفانه، اين نحوه‌ي زندگي نه تنها موجب كاهش ناتواني نمي‌شود بلكه مطمئناً آن را تشديد مي‌كند.
عوارض ورزش نکردن
بنابراين، اگر چه ممكن است شخص از COPD جان خود را از دست ندهد، اين بيماري مي‌تواند شخص را به طرز زندگي مهلكي سوق دهد. افرادي كه به بهانه‌ي بيماري تنفسي، خود را از انجام هر فعاليتي دور نگه مي‌دارند و گوشه نشيني اختيار مي‌كنند باعث كوتاه شدن دوره‌ي عمرشان مي‌شوند. روزها در يك صندلي نشستن باعث مي‌شود تا بيماري‌هاي ديگري به وخامت همان بيماري تنفسي به سراغتان بيايد.
پزشك يوناني، بقراط، در قرن پنج پيش از ميلاد، تشخيص داده بود كه در گذر زمان، اين روشي نابخردانه و خطرناك است. اوچنين نوشت « هر يك از قسمت‌هاي بدن كه عملي به عهده دارد. اگر به طور معمول به كار رود و در حد مالوف تحت فشار قرار گيرد، سالم و كامل مي‌شود، و ديرتر مستهلك مي‌گردد. اما اگر درست به كار گرفته نشود و عاطل گذاشته شود، در معرض بيماري و نقصان قرار مي‌گيرد، به سرعت مستهلك مي‌گردد.»
شواهد تاریخی
اما پزشكان باستان اين را نيز مي‌دانستند كه بيماري‌هاي تنفسي، انجام ورزش‌هاي خاصي را مشكل مي‌سازند. در قرن دوم پس از ميلاد، واژه‌ي آسم در متون پزشكي ظاهر شد. آرتائوس اهل آسياي صغير نوشته است «اگر در پي دويدن، انجام حركات ژيمناستيك، يا فعاليت ديگري تنفس مشكل گردد، اين حالت آسم ناميده مي‌شود».
درجه بندی ناتوانی
اگر شخص به گروه درجه‌ي ۱ تعلق دارد، همانند افراد سالمي هست كه ورزش مي‌كنند. با تمرين ورزشي ميزان آمادگي جسماني شخص زياد مي‌شود و خطر مرگ زودرس ناشي از بيماري‌هاي مزمن ديگر، كاهش مي‌يابد .
افرادي كه در درجه‌ي ۲ جاي دارند، علاوه بر بهره‌گيري از مزاياي فوق از طريق ورزش از تنگي نفس ناشي از فعاليت نيز رهايي مي‌يابند و ظرفيت كارآيي بهتري خواهند يافت.
متاسفانه، اختلال در بيماران درجه‌ي ۴، به قدري شديد است كه ممكن است قادر نباشند به قدر كافي ورزش كنند تا از خطرات دراز مدتش كاسته شود. تنها چيزي كه نصيب اينان خواهد شد، قدري كاهش تنگي نفس ناشي از فعاليت و تا حدي بهبود ظرفيت كارآيي است. حتي اين مقدار بهبود اندك نيز باعث بهبود كيفيت زندگي مي‌شود
مقياس ناتواني تنگي نفس
ناتواني درجه ۱ : فقط در فعاليت شديد، تنگي نفس رخ مي‌دهد.
(تقريباً يا اصلاً وجود ندارد.)
ناتواني درجه ۲ : هنگام سر بالايي رفتن يا به سرعت بر سطح صاف راه رفتن تنگي
نفس عارض مي‌شود. ( خفيف ).
ناتواني درجه ۳ : كارآيي هنوز به اندازه‌ي كافي است ( به آرامي ميتوان حدود ۵/۱ كيلومتر راه رفت، يا خريد روزانه را انجام داد و غيره). اما نمي‌توان پا به پاي افراد
همسن و هم بنيه‌ي خود روي سطح صاف، راه رفت. (متوسط ).
ناتواني درجه ۴ : حتي انجام خفيف ترين فعاليت بدني باعث تنگي نفس مي‌شود . بعد از
بالا رفتن از طبقه يا طي كردن يك كوچه بايد ايستاد و نفس تازه كرد. ( شديد )
ورزش در كوتاه مدت باعث افزايش سطح آمادگي جسماني و انرژي مي‌شود و احساس تازه‌اي در فرد ايجاد مي‌كند. مزاياي دراز مدت آن عبارت‌اند از : كاهش خطر ابتلا به بيماري‌هاي مزمني همچون بيماري قلبي، ديابت، افزايش فشار خون، پوكي استخوان، و احتمالاً انواع خاصي از سرطان، و سكته.
اثرات ورزش
امروزه، بيماران مبتلا به بیماری مزمن ریوی با استفاده از درمان طبي مناسب و پيروي از اصول ايمني خاصي مي‌توانند ورزش كنند و از مزاياي حيات بخش آن بهره‌مند شوند
ورزش عادت بهداشتي خوبي است. تمام پزشكان و بيشتر مردم عادي به اين معترفند و هيچ بحثي درباره‌ي گنجاندن ورزش در برنامههاي توانبخشي ريوي وجود ندارد.
در اوايل دهه‌ي شصت ميلادي، پزشكان شروع به تجويز ورزش، مانند دارو، كردند. و در اين تجويز در پي دو هدف بودند: نخست، پيشگيري از بيماري، و ديگر، توانبخشي بيماران مبتلا به بيماري‌هاي مزمن خاص.
بيماري‌هاي ريوي در صدر بيماري‌هايي‌اند كه ورزش براي آنها درماني ارزشمند و مناسب قلمداد مي‌شود.
از نظر متخصصان، براي بيشتر بيماران تنفسي، ورزشِ عاقلانه به عنوان بخشي از برنامه‌ي توانبخشي ريوي، اهميت فراواني دارد.
توانبخشی ریه
استفاده از روشهای فیزیکی و توانبخشیریه از جمله درمانهای غیردارویی هستند کههدف آن بهبود و کنترل علایم در مبتلایان بهاست ( ۶). توانبخشی ریوی از یک COPDروش چندگانه ترکیبی شامل آموزش و ورزشبرای تأثیر بر سطوح فعالیت، علایم و شکایاتاستفاده میکند COPD بیماران مبتلا بهشواهد نشان داده است که تا به امروز توانبخشی ریوی باعث کاهش شکایتها (عمدتاً تنگی نفس و خستگی) و افزایش تحمل پذیری.( فعالیت شده است)
بيمار مبتلا به COPD كه توانسته ۲۰ تا ۳۰ درصد توانايي ورزش خود را بهبود بخشد، مي‌تواند با شادابي بيشتر و ناتواني كمتر وظايف روزانه‌ي زندگي را انجام دهد. چنين فردي ظرفيت كارآيي بيشتري دارد، و بدين ترتيب از زندگي لذت بيشتري مي‌برد و عضو موثرتري در جامعه پركارتر خواهند بود.
فوايد ورزش در درمان بيماران تنفسي
بي‌شك، عمده‌ترين ناراحتي، تنگي نفس بي‌موقع يا شايد تقريباً در همه‌ي مواقع باشد. اين احساس نامطبوع عمدتاً ناشي از انسداد جريان هواست. پيش از آغاز ورزش، بايد به پزشك مراجعه كرد و در صورت لزوم براي تثبيت وضعيت ريوي داروهاي مناسب دريافت كرد تا در حد امكان از انسداد بر طرف شود.
اما متاسفانه بايد دانست كه حتي پس از مدتي ورزش، نتايج آزمون‌هاي عملكرد ريوي در بيماران COPD تغييري نخواهد كرد.
ميتوان پرسيد : اگر ورزش باعث بهبود وضع من نمي‌شود چرا به خود زحمت بي‌مورد بدهم؟
فوايد ورزش در درمان بيماران تنفسي
در واقع، ورزش بدون بهبود آزمون‌هاي عملكرد ريوي از تنگي نفس مي‌كاهد. اين وضعيت نامعمول را ميتوان با اصول فيزيولوژي توضيح داد. ممكن است دانستن اينكه ورزش مستمر كدام يك از اعمال فيزيكي را قوي‌تر و سالمتر مي‌كند و كدام را تغيير مي‌دهد تعجب آور باشد.
وقتي يك فرد سالم با تمام قوا، ورزش مي‌كند، عاملي كه نهايتاً باعث خستگي او مي‌شود تنگي نفس نيست بلكه خستگي عضلاني است. علت آن است كه قلب و دستگاه گردش خون نمي‌توانند به قدر كافي خون سرشار از اكسيژن را در اختيار عضلات در حال فعاليت قرار دهند و عامل آن عدم توانايي ريه‌ها در دريافت اكسيژن كافي نيست.
وضعيت شخصي ممكن است قدري متفاوت باشد. وقتي براي بار اول شروع به ورزش مي‌كند، ممكن است به مرحله‌ي خستگي عضلاني نرسد، مدت‌ها پيش از آن كه عضلات شخص خسته شوند، تنگي نفس چنان شديد مي‌شد كه مجبور مي‌شد دست از ورزش بكشد. اما اگر، ورزش را به تدريج آغاز كرد، استقامت شخص زياد مي‌شود، تنگي نفس ديگر مشكلي ايجاد نخواهد كرد
واكنش ريه در برابر ورزش
ميزان تنگي نفس حين ورزش به تعادل ظريفي بين نياز تهويه‌اي بدن و ظرفيت تهويه‌اي آن بستگي دارد. نياز تهويه‌اي ميزان هوايي است كه ريه‌ها، حين ورزش، بايد به درون بكشند و خارج كنند تا نياز بدن به اكسيژن و دفع دي اكسيد كربن زائد برآورده شود.
ظرفيت تهويه‌اي ميزان هوايي است كه در حين ورزش عملاً ميتوان به درون كشيد و خارج كرد. اين ظرفيت بستگي به سلامت ريه‌ها دارد و در بيماران مزمن ریوی ميزان آن كاهش مي‌يابد. وقتي نياز تهويه‌اي بدن بيشتر از ظرفيت تهويه‌اي مي‌گردد ( اين امر در بيماران كه براي اولين بار ورزش مي‌كنند، به سرعت رخ مي‌دهد) تنگي نفس شديدي عارض مي‌شود و بايد ورزش را قطع و استراحت كرد. به طور خلاصه، بدن هوايي بيشتر از آنچه كه ريه‌ها قادر به تنفس آن هستند، طلب مي‌كند ( اين مسئله در افراد با ريه‌هاي سالم رخ نمي‌دهد)
تمرینات تنفسی جزیی از برنامه هایتوانبخشی ریه است که میتواند باعث بهبودعملکرد راه هوایی و همچنین افزایش قدرت تنفسی گردد. هدف از انجام تمرینات تنفسی در بیماران مزمن ریوی این است که بیماران تمرینات تنفسی مؤثر مثل تنفس لب غنچه ای و دیافراگمی را جایگزین الگوهای تنفسی غیرمؤثر خود نمایند و با انجام تمرینات تنفسی عمیق و سرفه مؤثر ریه را از ترشحات پاک نمایند .
تمرینات تنفسی
تغییرات ناشی از بیماری مزمن کیفیت زندگی بیمار را تحت تأثیر قرار میدهد بنابراین توجه گروه درمان به این امر بسیار حایز اهمیت میباشد. پرستارانی که از مددجویان مبتلا به بیماریهای مزمن مراقبت مینمایند درمان قطعی آنها را نخواهند دید اما با به کارگیری راه حل های کوچک و خاص در بهبود کیفیت زندگی آنان سهیم خواهند بود
بيمار مزمن ریوی ، بر حسب نوع بيماري ممكن است يكي از وضعيت‌هاي نا مطلوب زير را در ريه‌اش داشته باشد:
ـ انسداد جريان هوا
ـ بافت ريه مقدار زيادي از توانايي حياتي الاستیسیته خود را پس از دم و خروج خود به خود هوا از دست داده و بنابراين، ريه‌ها به طور مزمن پر هوا شده‌اند.
ـ كيسه‌هاي هوايي در ريه‌ها در رها سازي اكسيژن به درون خون و گرفتن دي اكسيد كربن از آن كارا نيستند
تاثیر ورزش بر بیمار مزمن ریه
متاسفانه ورزش مستمر نمي‌تواند اين اوضاع را تا حد مطلوبي كاهش دهد. اما هر چه بيشتر در ورزش مداومت داشته باشيد، كمتر از تنگي نفس به زحمت مي‌افتد زيرا برخي از عوامل تعيين كننده‌ي نياز تهويه‌اي بدن بهبود مي‌يابند. مثلاً، ميتوان براي انجام مقدار مشخصي از ورزش به اكسيژن كمتري نياز پيدا كرد، و مقدار دي اكسيد كرين توليد شده حين ورزش و اسيد لاكتيك توليد شده توسط عضلات حين فعاليت كاهش يابد.
اين مزايا ناشي از بهبود كار دستگاههاي عضلاني اسكلتي و قلبي ـ عروقي است. احتمالاً قدرت و استقامت عضلات تنفسي قفسه‌ي سينه و شكم نيز افزايش مي‌يابد. به همين دليل است كه تاكيد مي‌شود : ورزش، ورزش، ورزش ـ حتي اگر آزمون‌ها عملكرد ريوي را بهتر نكند باعث منافع ديگري مي‌شود.
جلوگیری از مرگ زودرس و پیشرفت بیماری ها
در معرضِ خطر قرار گرفتن زندگي بر اثر بيماري تنفسي، به دو عامل بستگي دارد: نوع بيماري و ديگر آنكه قبل از شروع دارو درماني بيماري در چه مرحله‌اي بوده است.
مثلاً اگر آمفيزم كسي دير و در اواخر سير بيماري تشخيص داده شود او هم به علت نارسايي تنفسي و هم به دليل نوع خاصي از بزرگي قلب موسوم به قلب ريوي در معرض خطر مرگ زودرس است.
ضمناً، مطالعات و شواهد نشان مي‌دهد كه برنامه‌ي توانبخشي ريوي خوب مي‌تواند به بهبود زندگی كمك بكند. مثلا پزشكان دانشكده‌ي پزشكي دانشگاه نيويورك چند صد بيمار مبتلا به درجات مختلف را تحت مطالعه قرار دادند. برخي از آنان در يك برنامه‌ي توانبخشي ريوي مخصوص شركت كردند. ميزان مرگ بيماراني كه در برنامه شركت كردند در عرض ۵ سال، ۴۸% كاهش پيدا كرد
تاثیر ورزش
در سال ۱۹۸۷، كنت پاول و همكارانش در « مركز كنترل بيماري‌ها » بيش از ۴۰ مطالعه‌ي معتبر ( كه برخي متعلق به دهه‌ي ۵۰ بود ) را مورد بررسي قرار دادند. هدف آنها اين بود كه تعيين كنند چگونه ميتوان با ورزش مانع مرگ ناشي از بيماري کرونر قلبی در افراد سالم شد.
آنها نتيجه گرفتند كه عدم تحرك و بي‌فعاليتي مي‌تواند مانند عوامل ديگر ( استعمال سيگار،افزايش فشار خون، افزايش كلسترول ) باعث افزايش خطر مرگ زودرس ناشي از بيماري قلبي شود. پس از انتشار اين نتايج، مطالعات ديگري انجام گرفت كه به شدت مؤيد نظرات پاول و همكارانش بود. شواهد حاكي از آن است كه با ورزش مستمر تا ۵۰% خطر مرگ ناشي از بيماري کرونری كاسته مي‌شود
ورزش باعث بهبود نگرش و كيفيت زندگي مي‌شود
ورزش مستمر چگونه مي‌تواند باعث افزايش حس اعتماد به نفس شود؟ ۵۰ % افرادي كه برنامه‌ي ورزشي هوازي را آغاز مي‌كنند در عرض ۳ تا ۶ ماه از آن دست مي‌كشند. ممكن است اين ارقام باوركردني نباشد. در واقع، ورزش نشانه‌ي پشتكار و توانايي در سپردن تعهد و وفاداري به آن است.
ورزش گواهي است بر اينكه شما بيشتر از آنچه كه فكر مي‌كرديد بر بيماري خو كنترل داريد. اين آگاهي مانع ظهور نشانگان معروف به آگاهي از ناتواني مي‌شود، ( در اين نشانگان بيمار تصور مي‌كند كنترل بيماري در توانايي‌اش نيست و احساس عجز و ناتواني مي‌كند). آگاهي از ناتواني چرخه‌ي باطلي را به وجود مي‌آورد و مشكلات رواني بيمار و اتكاي او به ديگران بيشتر مي‌شود. نتيجه‌ي منطقي آن زمينگير شدن بيمار خواهد بود.
كِن كوپر ورزش را « آرامبخش طبيعي » قلمداد مي‌كند. به نظر او و ديگران قسمتي از اين اثر آرامبخشي مربوط است به ترشح آندروفين‌ها ( هورمونهايي كه توسط غده‌ي هيپوفيز در مغز توليد مي‌شوند). وقتي آندروفين‌ها وارد جريان خون مي‌شوند، اثرات مفيدشان ساعت‌ها دوام مي‌يابد. يكي از اين اثرات سرخوشي است.
كاهش اضطراب اثر شگرفي بر بيمار دارد. اما احساس سلامت و توانايي انجام تكاليف با شادابي و روحيه‌ي بيشتر و ناتواني كمتر براي بيمار ارزش بيشتري دارد. جامعه‌ي پزشكي اين حالت را « بهبود كيفيت زندگي » مي‌نامد. محققان در كلينيك كليوند گزارش كردند كه ۱۶ بيمار مبتلا به ناراحتي‌هاي تنفسي پس از يك دوره‌ي ۶ هفته‌اي توانبخشي به اين بهبود كيفي زندگي دست يافتند
مزاياي مالي ورزش
مخارج تخميني مراقبت‌هاي بهداشتي براي درمان بیماران مزمن ریوی در هر سال رقمي تكان دهنده است ـ ۲۶ ميليارد دلار تنها در ايالات متحده.
تعداد امريكايي‌هاي مبتلا به بیماری مزمن ریوی كه از مزاياي بيمه ناتواني تامين اجتماعي استفاده مي‌كنند پس از بيماري قلبي در مرتبه‌ي دوم قرار است ( بيشتر از ۵۰۰۰۰۰ نفر ). سالانه بيشتر از ۵% مراجعات به پزشكان و ۱۳% بيماران بستري در بيمارستانها را بيماران مزمن ریوی تشكيل مي‌دهند.
مطالعات متعدد درباره‌ي جنبه‌هاي مالي برنامههاي توانبخشي ورزشي ريوي نشان مي‌دهد در مقايسه با بيماراني كه در اين برنامه شركت نكرده‌اند بيماران شركت كننده در اين برنامه‌ها كمتر در بيمارستان بستري مي‌شوند و پول كمتري براي خدمات درماني مي‌پردازند. در يك مطالعه بر ۸۰ بيمار مزمن ریوی شركت كننده در برنامههاي توانبخشي نشان داد كه در سال پس از توانبخشي در مقايسه با سال‌هاي قبل از آن ۶۸ % كاهش در روزهاي بستري در بيمارستان به وجود آمده بود.
اين مطالعه، همان بيماران را ۸ سال مورد بررسي قرار داد. افرادي كه دوره‌ي توانبخشي را به پايان رساندند در دراز مدت نيز همچنان كمتر در بيمارستان بستري شدند. محققان محاسبه كرده‌اند كه كل ميزان صرفه‌جويي مالي سالانه برابر ۴۱۶۰۰۰ دلار يا ۵۲۰۰ دلار به ازاي هر بيمار است.
شواهد مبين آنند كه يك برنامه‌ي همه جانبه‌ي توانبخشي ريوي سرمايه‌گذاري مقرون به صرفه‌اي محسوب مي‌شود
خطرات ورزش
ورزش خطراتي نيز در بردارد. عمده‌ترين خطرات ورزش براي ورزش‌هاي سنگين ( چه براي كساني كه مشكلات تنفسي دارند و چه آنها كه سالم اند) عوارض قلبي و صدمات عضلاني ـ اسكلتي است. برای یبمار مبتلا به بیماری مزمن ریوی خطر دیگری وجود دارد.
يك ورزش اشتباه يا انجام بيش از حد ورزش ممكن است باعث بروز حمله‌ي آسمي شود يا ايجاد كم اكسيژن خوني ( هيپوكسمي) يا كاهش خطرناك غلظت اكسيژن خون، بنمايد
هایپوکسمی و آسم ناشي از ورزش
افراد مبتلا به هایپوکسمی و آسم ناشي از ورزش مي‌توانند ورزش كنند؟ در بعضي از بيماران مبتلا به براي مقدار كم هایپوکسی در بیماری مزمن ریوی حتي نيازي به فعاليت بدني نيست، در اين عارضه ريه‌ها قادر نيستند اكسيژن كافي به خوني كه از ميانشان عبور مي‌كند برسانند، و در نتيجه درغلظت اكسيژن در خون افت ايجاد مي‌شود.
به هر روي، بايد به هر ترتيب ممكن از وقوع اين پيشامد اجتناب شود. حتي يك حمله‌ي كوتاه كم اكسيژن خوني ممكن است به مغز و قلب ( كه به محروميت از اكسيژن فوق العاده حساس هستند ) صدمه بزند. در صورتي كه هایپوکسی طولاني شود ممكن است باعث ارست قلب ريوي شود و خطر مرگ زودرس افزايش يابد.
دستور العمل‌ها
-ورزش را در درمان اختلال تنفسي و برنامه‌ي توانبخشي بايد گنجاند.
-بايد مرتب ورزش كرد تا از تنگي نفس كاسته شود و ناتواني دراز مدت تخفيف يابد.
-بايد مرتب ورزش كرد تا از خطر مرگ زودرس كاسته شود.
– بايد مرتب ورزش كرد تا وضعيت روحي و كيفيت زندگي شما بهبود يابد.
– بايد مرتب ورزش كرد تا كارآيي شخص افزايش يابد و از بار اقتصادي بيماري شخص بکاهد.
– پيش از آغاز برنامه‌ي ورزشي رضايت پزشك را به دست آورد.
– براي كسب بهره‌ي بهينه ورزش مرتب رابايد با مراقبت‌هاي پزشكي مناسب و تغييرات مثبت ديگر در نحوه‌ي زندگي تلفيق نمود
دستورهای ورزشی در خانه
شروع کردن
برنامه های منظم ورزشی باید قسمتی از زندگی روزانه هر فرد باشد . با ورزش کردن توانایی افراد برای انجام کارها و فعالیتها افزایش می یابد . همچنین ورزش عضلات و استخوان ها را نیرومند می سازد . با ورزش کردن فشار خون کاهش یافته ، وزن کم می شود و باعث می شود تا فرد مشکلات و استرس را بهتر تحمل کند .
در کل با ورزش کردن حس خوبی به فرد دست می دهد . داشتن یک برنامه منظم ورزشی به اکثر بیمارانی که دچار بیماری های مزمن ریوی هستند و یا تحت عمل جراحی ریوی قرار گرفته اند ، توصیه می شود .
با این حال داشتن این کار بستگی به چند عامل دارد
-وضعیت فیزیکی کنونی فرد
– سطح سلامتی در دوره پس ازبیماری( نقاهت)
– جراحی یا هر گونه عوارض بیماری
– سابقه ورزش کردن فرد
– داروهای مصرفی
– فعالیتهای فیزیکی مربوط به شغل
– علاقمندی و بی میلی های شخصی
در صورت وجود هر گونه عارضه در زمان فعالیتهای فرد ، تا بر طرف شدن مشکل و یا علائم ، میزان فعالیتها محدود می گردد و بدون مشاوره با پزشک متخصص توانبخشی ریوی انجام ورزش ممنوع می باشد.
انواع ورزش و یا فعالیتها
نوع فعالیت یا ورزشی که انجام می دهید بسیار مهم است زیرا ورزشهای گوناگون ، اثرات مختلفی در بدن دارند . بهترین نوع ورزشها برای قلب ، ریه و گردش خون ورزشهایی هستند که دارای حرکات مداوم و موزون بوده که شامل راه رفتن ، دوچرخه سواری ، دویدن ، شنا کردن و می شوند . به این نوع ورزشها ، ایزوتونیک و یا هوازی گفته می شود ، این فعالیتها باعث افزایش قوام و قدرت عضلات و همچین پایداری سیستم قلبی – عروقی می شوند .
به فعالیتها و یا ورزشهایی که در آن انقباض عضلات بدون ایجاد حرکت در بدن صورت می گیرد ، ورزشهای ایزومتریک گفته می شود . از این دسته می توان به هل دادن ، کشیدن ، بلند و حمل کردن اشاره کرد . از انجام این گونه ورزشها در ۶ هفته اول دوره نقاهت باید پرهیز کرد و سپس با مشاوره کردن با پزشک متخصص طب فیزیکی ، به اینگونه فعالیت مشغول شد . گر چه این فعالیتها قدرت و قوام عضلات را افزایش می دهند ولی اثر مثبتی بر روی سیستم قلبی – عروقی ندارند .
برای هر فرد بسته به شرایط ، ورزشی مناسب حال و علایقش میتوان تجویز کرد ، اگر برنامه ورزشی را جدیدا شروع می کنید ، پیاده روی و دوچرخه سواری (ثابت) ، بهترین فعالیتها هستند.
اگر تحت عمل جراحی قرار گرفته اید شما هم می توانید با انجام مقدار کمی از این ورزش ها شروع کنید ، بدون اینکه هیچگونه فشاری بر خود وارد بیاورید . بعد از گذشت ۶ هفته از دوره نقاهت ، می توان ورزشها و فعالیتهای دیگری به برنامه ورزشی خود اضافه کنید . ولی قبل از آن حتما پزشک متخصص طب فیزیکی را جریان بگذارید.
شدت ورزش:
یکی از اهداف ورزش افزایش تدریجی ضربان قلب و تنفس است . هدف شما از ورزش کردن سود رساندن به قلب و ریه است و نه خسته کردن خود ، حین ورزش کردن شما باید قادر به صحبت کردن باشید و هیچگونه احساس تنگی نفس نداشته باشید .
با مقدار کم ورزش خود را شروع کنید و پس از چند دقیقه شدت آن را به تدریج افزایش دهید . اگر پیاده روی را انتخاب کر ده اید ، با سرعت کم شروع کنید و آهسته آن را با توجه به وضعیت خود ، افزایش دهید . اگر دوچرخه سواری ثابت را انتخاب کردید ، با سرعت کم رکاب زده و سپس پس از چند دقیقه آن را افزایش دهید
تعداد دفعات ورزش
در شروع هر برنامه ورزش بخصوص اگر به تازگی از بیمارستان ترخیص شدید و یا تحت درمان بیماری ریوی حادی هستند ، توصیه به فعالیتهای ورزش کوتاه مدت ولی به دفعات بیشتر می شود بسته به استقامت کنونی ، قدرت و شرایط ریوی شما ، دستورات لازم از طرف پزشک متخصص توانبخشی ریوی به شما داده می شود که باعث افزایش قدرت و استقامت شما می شود.
اگر دچار ضعف شدید هستید ، توصیه به ورزش کردن های کوتاه مدت ( چند دقیقه ) ولی ۵-۴ بار در روز می شود . تعداد دفعات ورزش با افزایش مدت آن کاهش می یابد . هدف ورزش کردن یکبار در روز ۵-۴ بار دهفته می باشد .
بیشتر بدانیم:
