آناتومی زانو
زانو مفصلی است که غیر از حرکت باز و بسته شدن دارای حرکات خفیف چرخش به داخل و خارج نیز می باشد در تشکیل و نگهداری مفصل زانو, استخوانها , رباطها و غضروف هایی شرکت دارند که به اختصار آین ساختارها و عملکرد آن ها را توضیح می دهیم.
استخوانها :
– سه استخوان در تشکیل مفصل زانو شرکت دارند.
– در بالا استخوان ران و در پائین استخوان درشت نی و در جلو استخوان کشکک در تشکیل مفصل زانو شرکت می کنند.
– استخوان نازک نی در تشکیل مفصل زانو شرکت ندارند اما درست در مجاورت بخش خارجی مفصل زانو قرار دارد.
رباطها :
– رباط ها باندهای فیبری هستند که دو استخوان را بهم ارتباط و متصل می کنند.
– زانو ۴ رباط مهم دارد که این ۴ رباط استخوان ران را به استخوان درشت نی محکم متصل می کنند و پایداری استاتیک مفصل زانو را تامین می کنند.
– رباطهای صلیبی قدامی و خلفی سبب پایداری مفصل زانو در حرکات به سمت جلو و عقب و ضربات در این جهات و نیز پایداری مفصل زانو در برابر حرکات چرخشی اعمال شده به زانو می شوند.
– رباطهای جانبی داخلی و خارجی که در طرفین زانو قرار دارند هم سبب پایداری مفصل زانو در برابر اعمال نیرو به سمت خارج و داخل زانو می شوند.
تاندونها:
تاندونها عضلات را به استخوان اتصال می دهند.
– تاندون عضله چهار سر رانی ( جلوی ران )- در پائین در جلوی مفصل زانو به استخوان کشکک اتصال می یابد و ادامه آن در پائین کشکک به استخوان درشت نی اتصال می یابد. عمل عضله چهار سر رانی باز کردن زانو می باشد.
غضروفها:
– به ساختمانهای غضروفی زانو منیسک می گوئیم که در بین دو استخوان درشت نی و ران قرار دارند و سبب افزایش سطح تماس در استخوان فوق و افزایش پایداری مفصل زانو می شوند.
بورسها :
– بورس یک کیسه کوچک حاوی مایع است که سبب تسهیل حرکات مفصلی می شوند.
– زانو سه بورس دارد که عبارتند از : بورس کشکک ( جلوی کشکک و زیر پوست ) و بورس زیر کشکک و بورس غازی (Anserine) که در سمت داخل زانو حدود ۲ اینچ زیر مفصل زانو قرار دارد.
توجه:همواره باید توجه داشت که دردی که در زانو احساس می شود می تواند ناشی از درد واقعی زانو باشد یا یک درد ارجاعی از ناحیه کمر, ران و یا مچ پا باشد.
۱۰ حركت براي تقويت زانو و جلوگيري از آرترز
۱ ) محکم کردن زانو :
بنشينيد و پاها را مقابل خود دراز کنيد . زانوي خود را هرچه محکم‌تر راست کنيد، آن را به زمين فشار دهيد و هم‌زمان پا را از مچ به سمت خود بکشيد . زانو را تا پنج شماره راست نگه داريد ، سپس آن را کاملا شل کنيد ( سه بار در روز هر بار ده مرتبه ).
۲ ) محکم کردن زانـو در حالت ايستاده يا نشسته :
بايـد اين تمرين را در فعاليت‌هاي روزمـره خود بگنجانيد . بـراي مثال هنگامي که بـراي مدتي طولاني نشسته ايد به دفعات زانوي خود را راست کنيد.
۳ ) محکم کردن زانـو با حمايـت پـاشنـه :
بنـشيـنـيـد و پاها را در مقابل خود دراز کنيـد . جسمي ( مانند حوله‌اي تا شده يا يک تکه چوب به ارتفاع پنج سانتي‌متر ) را زيـر پـاشنـه خود قرار دهيـد ، عضلات ران را سفت کنـيـد و انگشتان را از مچ پا به سمت خود بکشيد . تا ده بشماريد ، سپس عضلات را شل کنيد و اين تمرين را حداقل دو بار در روز و هر بــار ده مرتـبـه انجام دهيد .
۴ ) بالا بردن پا در وضعيت کشيده :
بنشينيد و پاها را راست کنيد . در حالي که زانو را در وضعيت کشيده قفل کرده‌ايـد ، پاي آسيـب ديـده را بالا ببريد ، سپس تا نزديکي زمين پايـيـن بياوريـد . اين تمرين را به‌صورت متوالي و سريع ده بار انجام دهيد و سعي کنيد به سي بار برسانيد .
۵ ) بالا بردن پا با وزنه :
بنشينيد و پاهاي خود را راست کنيد. وزنه‌اي روي مچ پا قرار دهيد، پاها را در همان حالت راست بودن بالا ببريد و سپس به آرامي پاييـن بياوريـد . بـراي شروع ، وزنه نبايد از يک کيلوگرم بيشتر باشد وزنه را به تدريج سنگين‌تر کنيد . مراقب باشيد که زانو در وضعيت کشيده باشد. تمرين را با پنج بار شروع کنيد و به‌تدريج به پنج سري ده‌تايي برسانيد .
۶ ) چرخش مفصل ران :
بنشينيد و مفصل پاهاي خود را راست کنيد. در حالي که زانو را در همان وضعيـت کشيـده قفل کرده‌ايـد پـا را بالا ببـريـد و دايره‌هايي را با پاي خود در فضا به سرعت رسم کنيد و آن را به سه سري ده‌تايي برسانيد . اين تمرين را با افزودن وزنه به مچ پا انجام دهيد.
۷ ) حرکت الفبا :
بنشينـيـد و پاها را راست کنيد ، در حالي که زانو را صاف نگه داشته‌ايد پا را بالا ببـريـد و بدون توقف حروف الفبا را در فضا بنويسيـد . وقتي اين تمريـن برايتـان آسان شد ، آن را با افزودن وزنه به مچ پا ادامه دهيد.
۸ ) بالا بردن پا در وضعيت نشسته :
بنشينيد و پاها را راست کنيد. در حالي که زانو را در وضعيت کشيده قفل کرده‌ايد ، پا را بالا ببريد. به صورت عرضي آن را به يک سو ببريد و به آرامي به سمت مرکز برگردانيد و آن گاه به نرمي پايين بياوريد . ايـن حرکت را با هر پا پنج بار تکرار کنيد و به تدريج به سه سري ده‌تايي برسانيد ؛ سپس اين تمرين را با افزودن وزنه به مچ پا ادامه دهيد.
۹ ) دور کردن مفصل ران :
به پهلو بخوابـيـد ، به نحوي که پـاي آسيب ديـده بالا قرار گيـرد . زانـو را راست نگه داريد و پا را از زانو بالا ببريد ، تا سه بشماريد و سپس به آرامي پايين بياوريد. با پنج بار شروع کنيد ، به تدريج تعداد تمرين به سه سري ده‌تايي برسانيد و سپس با افزودن وزنه به مچ پا آن را ادامه دهيد.
۱۰ ) بالا بردن پا در وضعيت دمر :
روي شکم بخوابيد . زانو را راست نگه داريد و پا را از عقب کمي بالا ببريد. اين وضعيت را تا سه شماره حفظ کنيد، سپس به‌تدريج پا را پايين بياوريد. تمرين را با هر پا پنج بار انجام دهيد، به تدريج آن را به سه سري ده‌تايي برسانيد و سپس با افزودن وزنه به مچ پا ادامه دهيد.
زانو درد
علل درد مزمن زانو
آرتروز :
– تعریف : به تخریب غضروف مفصلی زانو آرتروز زانو می گویند. در فرم شدید این بیماری منیسک ها که غضروفی اند بطور کامل از بین می روند و در استخوان ران و درشت نی به یکدیگر سایش پیدا می کنند.
– نشانه ها : آرتروز زانو سبب درد مزمن زانو می شود که با فعالیت زانو این درد تشدید می گردد.
– درمان : هدف از درمان در آرتروز کنترل درد است که می تواند با تقویت عضلات حول مفصل زانو یا استفاده از داروهای ضد درد و در موارد شدید تعویض مفصل زانو انجام گیرد.
بورسیت :
– تعریف : در نتیجه ضربات, عفونت و استفاده مکرر از زانو بصورتی که زانو به زمین فشرده شود می تواند منجر به التهاب بورس های زانو شود.
– نشانه ها : شایعترین بورسی که دچار التهاب می شود بورس جلوی کشکک است که در افرادی که زیاد زانو می زنند مثل خدمتکاران یا آنها که زیاد فرش می شویند دیده می شود و منجر به درد جلوی زانو و التهاب و قرمزی می شود. همچنین التهاب بورس غازی که در زیر و داخل مفصل زانو قرار دارد در افراد چاق و زنان شایعتر است و سبب درد قسمت داخل و پائین زانو بخصوص در شب و در هنگام خم شدن زانو می شود.
– درمان : درمان بر پایه اصول اولیه مراقبتی شامل بالا نگه داشتن, استراحت, فشار موضعی و یخ درمانی است و گاهی هم از داروهای ضد درد غیر استروئیدی ( ایبوبروفن و استامینوفن ) استفاده می شود. در موارد شدید گاهی از تزریق کورتون به داخل بورس استفاده می شود.
عفونت :
– تعریف : ورود عامل عفونی ( معمولاً باکتری ) به فضای مفصلی را گویند که سبب ایجاد عفونت زانو می شود.
– نشانه ها : درد شدید زانو بهمراه تورم و قرمزی آن. همچنین اغلب فرد دچار تب و گاهی دچار لرز می شود.
– درمان : شامل تجویز آتنی بیوتیک برای از بین بردن عامل بیماری و گاهی تخلیه با سوزن مایع مفصلی است.
کندرومالاسی کشکک ( نرمی غضروفی ) :
– تعریف : سایش کشکک به قسمت داخلی یا خارجی انتهای تحتانی ران که موجب فشار به غضروف سطح داخلی کشکک و آسیب به آن شود.
– علائم : این عارضه بیشتر در خانمهای جوان و نیز در ورزشکاران از هر دو جنس رخ می دهد. سایش مداوم سطوح مفصلی بین کشکک و ران سبب التهاب و تخریب غضروف مفصلی می شود که سبب درد همراه با فعالیت و درد بدنبال شستن طولانی در زانو می شود.
– درمان : در موارد خفیف با اصول اولیه درمان ( استراحت, یخ درمانی, بالا نگه داشتن و فشار موضعی ) و استفاده از داروهای ضد التهابی درمان صورت می گیرد همچنین تقویت عضله چهار سر رانی در جلوی ران می تواند آنرا بهبود بخشد.
زانو پرش کاران:
– تعریف : به التهاب تاندون عضله ۴ سر در یکی از این ۳ نقطه : بالای کشکک, درست زیر کشکک و در محل اتصال به درشت نی می گوئیم مدت نامگذاری به عنوان زانوی پرش کاران این است که این آسیب عمدتاً در ورزشهای پرش و در والیبال و بسکتبال رخ می دهد.
– نشانه ها: دردی موضعی که با پرش بدتر می شود و با استراحت بهبود می یابد یا کمتر می شود.( بخاطر فشار روی فیبرهای تاندونی هنگام پرش )
– درمان : اساس درمان بر پایه یخ درمانی, استراحت و داروهای ضد التهابی است. بعد از کنترل درد باید تقویت عضلات چهار سر رانی و عضلات پشت ران صورت گیرد.
برخورد با آسیب های زانو
در هر آسیب زانو اولین امری که رخ می دهد بوجود آمدن التهاب است. که این التهاب منجر به درد و تورم و کاهش توانایی حرکت مفصل زانو خواهد شد. شکستن این سیکل التهابی می تواند منجر به تسریع بهبودی و کاهش درد شود. برای این امر باید کارهای زیر صورت گیرد :
*استراحت به زانو :
– استراحت سبب کاهش کشش های مکرر روی زانو می شود.
– استراحت سبب کاهش التهاب و جلوگیری از ورود آسیب بیشتر به زانو می گردد.
* یخ درمانی :
– سبب کاهش تورم زانو می گردد و در هر نوع آسیب حاد و آسیب مزمن زانو کاربرد دارد.
– اغلب مولفان توصیه می کنند یخ درمانی ۳-۲ بار در روز و هر بار برای مدت ۳۰-۲۰ دقیقه صورت گیرد.
– از تماس مستقیم یخ با پوست بپرهیزید. می توانید کیسه حاوی یخ را در حوله قرار دهید و حوله را روی محل بگذارید.
* فشار موضعی به زانو توسط بانداژ محل :
– فشار موضعی سبب کاهش تورم و تسریع بهبودی می شود.
– در برخی از آسیب های زانو بانداژ می تواند به قرار گیری صحیح کشکک سرجای خود و حفظ حرکات مناسب مفصل زانو کمک کند.
* بالا نگه داشتن زانو :
– سبب کاهش تورم و التهاب می گردد.
– بالا نگه داشتن سبب تخلیه مواد زائد و التهابی از زانو به سوی گردش خون مرکزی و کاهش التهاب می شود.
* استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی ( NSAIDS ) :
– این داروها در دوز کم سبب کاهش درد می شوند.
– این داروها در دوز بالاتر سبب کاهش التهاب هم می شوند.
– نمونه ای از این داروها عبارتند از : ناپروکسن و ایبوبروفن.
سائيدگي زانو ( استئو آرتريت )
شايع ترين مفصلي که دچار سائيدگي مي شود زانو است . درد زانو در ميان مردم بسيار شايع مي باشد . بويژه در بين افراد چاق و سن بالا بيشتر مشاهده مي شود .
* علت سائيدگي زانو چيست ؟
اين بيماري ناشي از روند فرسودگي است که بطور طبيعي و بالا رفتن سن ايجاد مي شود ،البته تقريباً هميشه عواملي وجود دارند که موجب تسريع اين روند مي شوند . شايعترين عامل چاقي مي باشد که اثر سوء بر روي زانو دارد ولي چنين اثري را بر روي ران و مچ پا ندارد .
عوامل مساعد کننده ديگر عبارتند از شکستگي هايي که سبب ناهمواري سطوح مفصلي مي گردد . بيماري قلبي که باعث آسيب ديدن غضروف مفصلي شود از جمله آنها مي توان روماتيسم مفصلي ، عفونتهاي مفصلي زانو پارگي منيسکها و غيره … را نام برد . در يک راستا نبودن استخوان ران و استخوان درشت ني که در نزديک يا دور شدن زانوها از هم ديده مي شود .
در اين بيماري غضروف مفصلي فرسايش يافته استخوان زير آن سخت شده رشد آن در کناره هاي مفصلي سبب ايجاد خارهاي استخواني مي گردد که مشخصه بيماري مي باشد .
* علائم سائيدگي زانو چيست ؟
معمولاً بيمار يک خانم چاق مسن است که از درد زانو شاکي مي باشد . در اغلب موارد هر دو زانو گرفتار مي باشند. درد مفصل بتدريج افزايش مي يابد و پس از فعاليت غيرعادي بدتر مي باشد . حرکات زانو تا حدودي محدود شده و با صدايي شبيه خرد شدن همراه هستند . ورم مفصل مگر از فعاليت شديد ديده نمي شود . در نگاه عضله چهار سرران تحليل رفته است . در موارد شديد بيماري زانو خم شده و تغيير شکل بصورت دور يا نزديک شدن زانوها از هم ديگر ايجاد مي شود .
* تشخيص
پزشکان معمولاً بيماري را با انجام يک راديو گرافي ساده ( بصورت رخ و نيمرخ ) زانو تشخيص مي دهند . باريک شدن فضاي مفصلي که در اکثر مفاصل بدن نشانه سائيدگي است ، در مورد زانو ، اغلب تا مراحل پيشرفته بيماري قابل مشاهده نمي باشد .
اولين نشانه بارز سائيدگي زانو تيز يا زائده دار شدن کناره هاي مفصل بويژه دور کشکک و استخوان درشت ني مي باشد . بعداً کاهش فضاي مفصلي ايجاد شده و خارهاي استخواني در کناره هاي مفصل تشکيل مي شوند .
* سائيدگي زانو را چگونه درمان مي نمايند :
با وجود آنکه تغيير ساختماني مفصل غيرقابل برگشت مي باشد اما معمولاً درمان علامتي درد تخفيف درد مؤثر است . مؤثرترين روش فيزيوتراپي مي باشد که ورزش هاي سنگين به منظور تقويت عضله چهار سر ران انجام مي دهند . گرما درماني موضعي را نيز بکار مي برند اما از کمتر از ورزش اهميت دارد .
لازم به ذکر است که استحکام زانو بستگي به عضله چهار سرران دارد و در صورت قوي بودن اين عضله ، حتي با وجود سائيدگي واضح ممکن است هيچ علامتي وجود نداشته باشد .
علاوه بر اينها پزشکان از داروهاي مسکن و ضد التهاب نيز استفاده مي نمايند .
در موارد پيشرفته سائيدگي زانو که همراه با درد شديد دائمي و تغيير شکل مفصل مشاهده مي شود عمل جراحي توصيه مي شود .
ورزش‌هایی برای درد زانو
دکتر مهرشاد پورسعید اصفهانی طی مصاحبه ای، به مبتلایان آرتروز زانو توصیه هایی نموده اند که در متن زیر می خوانیم.
آقای دکتر، اگر بیماران مبتلا به آرتروز زانو بخواهند ورزش کنند یا برای دردشان ورزش درمانی انجام دهند، چه کار باید بکنند؟
مانند هر ورزش دیگر یا هر نسخه ای که برای درمان یا کاهش درد بیماران تجویز می شود، باید هر فردی به طور مجزا مورد ارزیابی و بررسی قرار گیرد و بر اساس توانایی و آمادگی جسمانی مانند استقامت قلب و تنفس، قدرت عضلات، ترکیب بدن و انعطاف پذیری اش برای او نسخه ورزشی نوشته شود. از همه مهم تر این است که باید معاینه کامل انجام شود و از هر نظر مشکل بیمار مشخص شود.
برای مثال اگر خانمی ۵۵ ساله، با قد ۱۶۵ سانتی متر و وزن ۷۵ کیلوگرم که تا به حال ورزش آنچنانی نمی کرده و از نظر قلب و عروق و تنفس و بیماری های دیگر مشکلی ندارد و به آرتروز زانو مبتلا می باشد، مایل باشد که در کنار درمان‌های معمول، به ورزش درمانی نیز بپردازد، به ایشان چه نسخه ای پیشنهاد می کنید؟
ببینید، این خانم با توجه به قد و وزن و نمایه توده بدن(BMI) ، باید وزنی حداکثر در حدود ۶۸ کیلوگرم داشته باشد. بنابراین حدود هفت کیلوگرم اضافه وزن دارد. همه می‌دانیم که اضافه وزن از علل ابتلا به آرتروز و بیماری های مفاصل است. لذا ابتدا باید به این خانم توصیه کنیم که با توجه به رژیم غذایی و نوع ورزش، وزن خود را کم کنند. برای وزن کم کردن باید به ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی یا طناب‌زدن یا دویدن آهسته بپردازد و با شدتی این کار را انجام دهد که ضربان قلب او به ۶۰ درصد ضربان قلبش برسد. اما چون ایشان به آرتروز مبتلا هستند، بهتر است از ورزش‌هایی مانند شنا برای کاهش وزن استفاده کنند که اگرچه میزان کاهش وزن شان ممکن است کمتر از پیاده‌روی باشد، اما برای مفاصل شان بهتر است. اما با رعایت مواردی و در صورتی که شدت آرتروزشان در حد متوسط و خفیف باشد، می توانند از پیاده‌روی نیز بهره ببرند، چون همه مردم ممکن است از امکانات استخر نتوانند استفاده کنند.
آقای دکتر، گفتید ۶۰ درصد حداکثر ضربان قلب. چه طور آن را حساب کنیم؟
سوال خیلی خوبی کردید. اول این که حداکثر ضربان قلب را می توان از این فرمول به دست آورد: سن منهای ۲۲۰، هر عددی که به دست آمد به معنی حداکثر ضربان قلب هر فرد است. سپس این عدد را در ۶/۰ ضرب می کنیم که می شود ۶۰ درصد حداکثر ضربان قلب.
برای این خانم، ضربان قلب با ورزشی مانند پیاده‌روی باید به عدد ۹۹ یا ۱۰۰ برسد.
ایشان می توانند سرعت پیاده‌روی خود را تنظیم کنند تا ضربان قلبش به این عدد برسد و سپس این سرعت را به یاد داشته باشند تا در زمان بعدی نیز با همین سرعت به ورزش پیاده‌روی بپردازند.
درباره ورزش تقویت عضلات گفتید. برای بیمار مبتلا به آرتروز زانو چه توصیه ورزشی دارید؟
نکته مهم و جالبی در این موضوع نهفته است و آن هم این است که ما با چند ورزش می توانیم عضلات خود را تقویت کنیم. یکی از این ورزش‌ها، ورزشهای ایزومتریک است که بیش از همه برای مبتلایان به آرتروز مناسب است. برای مثال، این خانم می توانند برای کاهش درد و فشار روی مفصل، روی زمین بنشینند و پای خود را دراز کنند و به حالتی قرار گیرند که به مفصل شان فشاری وارد نیاید. سپس به حالت در جا عضله جلوی ران خود را منقبض کنند و تا ۱۰ شماره به همین حالت نگه دارند.
می توانند برای مثال، صبح سه بار، ظهر سه بار و شب هم سه بار این کار را انجام دهند. البته در روزهای ابتدایی بهتر است زیاد به اندام‌هایشان فشار وارد نیاورند و به تدریج و به صورت هفته‌ای یک بار، شدت یا مدت تمرین را به مقدار ۱۰ تا ۲۰ درصد افزایش دهند.
ورزشهای ایزومتریک یعنی انقباض عضلات بدون تغییر طول آن و حرکت مفاصل؟
بله، دقیقا همین طور است. در حقیقت این نوع ورزش‌ها ضمن تقویت عضلات موجب می شوند به مفاصل فشاری وارد نیاید. تقویت عضلات هم موجب می شود وزن اندام‌های فوقانی به روی مفصل نیفتد بلکه عضلات بار آن ها را به دوش بکشند.
آیا فقط همین نوع ورزش است یا برای عضلات دیگر هم پیشنهاد می کنید؟
در حقیقت، این نوع ورزش برای عضله چهار سر ران یا جلوی ران است. برای پشت ران هم می توان عضله پشت ران را منقبض کرد و به طور مشابه با تعداد و مدت گفته شده عمل کرد.
البته به صورت دیگر هم می توان ورزش ایزومتریک را انجام داد، به این صورت که دو سر پارچه بلندی را به هم گره زده و یک پایه صندلی را از آن عبور داده و روی زمین می گذاریم و سپس در حالی که دست خود را به صندلی گرفته ایم و آن را ثابت نگه داشته ایم، یک پای خود را از درون این پارچه عبور می دهیم و در جهات گوناگون به آن فشار وارد می کنیم.
برای کسانی که می توانند از استخر استفاده کنند، چه توصیه ای دارید؟
در هنگام شنا نیز می توانیم در قسمت کم عمق استخر قرار گرفته و به مدت ۱۵ دقیقه در مسیر عرض استخر راه برویم. این کار موجب می شود بدون وارد آمدن فشار بر مفصل زانوی مبتلا به آرتروز، عضلات اطراف زانو تقویت شود تا وزن اندام‌های فوقانی به زانو وارد نیاید.
البته باید آزمون قلبی و تنفسی از بیمار گرفته شود تا بر اساس تحمل او، شدت و مدت راه رفتن در استخر یا شنا کردن مشخص شود، چون ممکن است فردی بتواند بدون احساس درد مفاصل در استخر شنا کند، اما استقامت قلبی و تنفسی به او اجازه شنا کردن را در این حد ندهد.
توصیه هایی برای مبتلایان به آرتروز زانو
از انجام دادن حرکات شدید ، ناگهانی و غیر معمول زانو خودداری کنید . افراد مسن ( به ویژه مبتلا به آرتروز زانو ) باید از نشستن در وضعیت هایی که نیاز به خم کردن زانو دارد، نظیر چهارزانو و دو زانو نشستن ، خودداری کنند . به این افراد توصیه می شود حتی الامکان روی زانو ننشینند و برای نشستن از مبل یا صندلی راحتی استفاده کنند .
افراد مبتلا به این درد ، باید هنگام بلند شدن از صندلی ، ابتدا دست های خود را روی دسته های صندلی قرار دهند و خود را کمی به سمت جلو بکشند ، بعد با فشار دست ها از روی صندلی بلند شوند. روزانه حداقل ۳۰ دقیقه پیاده روی کنند . حتی الامکان کمتر از پلکان بالا و پایین روند ، اما در صورت نیاز به ویژه زمانی که درد زانو شدت پیدا کرده از پهلو ، از پله ها پایین یا بالا بروند . استفاده از سطوح شیب دار به جای پلکان به همه افراد به ویژه مبتلایان به درد زانو توصیه می شود .
در مواردی که آرتروز بسیار پیشرفت کرده است، بیماران مبتلا باید پشت میز نماز بخوانند . به این ترتیب که هنگام سجده ، روی صندلی بنشینند و پیشانی خود را روی میزی که مهر روی آن است قرار دهند .
ممکن است تغییر ناگهانی نوع فعالیت های روزمره ، به زانو آسیب برساند . لذا بهتر است، این تغییرات یکباره صورت نگیرد .
همواره باید از کفشهای خوب و با اندازه مناسب استفاده کرد . از پوشیدن کفش ها ، صندل ها و دمپایی هایی که کف لغزنده دارند ، خودداری شود . همچنین از پوشیدن کفشهای سفت و خشک اجتناب شود . این کفش ها ، مانع انجام حرکات طبیعی مچ پا می شوند و زانوها را در معرض فشار ثانویه و شدید قرار می دهند .
رژیم غذایی در بیماری آرتروز
تغذیه مناسب، کلید اصلی جلوگیری از انواع بیماری ها از جمله آرتروز است. اولین مرحله اصلی در درمان آرتروز، رساندن وزن به حد ایده آل است.
وزن اضافی باعث ایجاد فشار بر روی مفاصل و در نتیجه عوارض آرتروز می گردد. رعایت یک رژیم غذایی که حاوی فیبر بیشتری باشد ( فاقد مواد شیمیایی آلوده که باعث ایجاد استرس در بدن می شود، باشد)، مصرف بیشتر میوه ها و سبزی جات تازه، ماهی ، دانه ها و غلات سبوس دار توصیه می شود.
مصرف ماهی های آب های سرد از جمله ماهی آزاد ( سالمون ) توصیه می گردد.
مصرف چربی های اشباع ، روغن های هیدروژنه یا جامد ، غذاهای پرچرب و سرخ کرده و شکر توصیه نمی گردد، چرا که این مواد غذایی باعث ایجاد اسیدیته ی بالای محیط داخلی مفاصل شده و این حالت موجب درد بیشتری در مفاصل و در نتیجه التهابات آنها می شود.
مصرف میوه، سبزی، غلات كامل ( تصفیه نشده وسبوس دار)، آجیل ، دانه های خوراكی و ماهی باعث كاهش التهاب مفاصل یا آرتروز می شوند.
گوشت های پرچرب،
تخم مرغ ، مارگارین، کره، کافئین، الکل، شکر سفید، تنباکو و محصولات لبنی باید از رژیم غذایی حذف شوند. در حدود یک سوم از افرادی که از بیماری آرتریت روماتوئید رنج می برند به سولانین ها و یا بعضی گیاهان حساس اند که از آن جمله می توان سیب زمینی ، فلفل ها، بادمجان، گوجه فرنگی و تنباکو را نام برد که باید از رژیم غذایی این گروه از افراد حذف گردد. توصیه می شود که حداقل ۶ تا ۸ لیوان آب در طول روز جهت دفع سموم از بدن مصرف شود.
غذاهایی که می توان مصرف نمود
– سبزیجات برگ سبز مانند جعفری، شاهی،
کرفس ، کلم پیچ
–
هویج
– جودوسر، محصولات تهیه شده از گندم
– محصولات تهیه شده از
سویا
– غلات کامل مانند برنج قهوه ای، ارزن، جو، گندم، جوی دو سر
– ماهی های آب های سرد مانند ماهی آزاد ساردین، شاه ماهی.
غذاهایی که باید از مصرف آنها پرهیز کرد!!!
تحقیقات نشان داده که علائم آرتروز ، حتی در کسانی که
آرتریت روماتوئید دارند ، کاهش خواهد یافت ، به شرط آن که این افراد با یک رژیم گیاهخواری سازش یابند.
این رژیم فاقد غذاهای با منشاء حیوانی به خصوص محصولات لبنی است. مواد غذایی که نباید در این بیماری مصرف شوند ، شامل گروه های زیر است:
– مهار کننده های جذب کلسیم : گوشت قرمز، لبنیات ، تخم مرغ، جوجه، الکل، قهوه ، شکر تصفیه شده، اکثر شیرینی جات، نمک اضافی
– غذاهای دارای اگزالات بالا : ریواس ، زغال اخته، آلوها ، کنگر ، اسفناج
– غذاهای خانواده ی گیاهان تاج ریزی ها : گوجه فرنگی، بادمجان، سیب زمینی، فلفل ها، تنباکو
– غذاهایی که موجب تورم و آب آوردگی می شوند : گندم سیاه، لبنیات، کلیه ی چربی های حیوانی.
بهبود سائیدگی و درد مفاصل (آرتروز)
سائیدگی مفاصل شایع ترین علت درد و ناتوانی در افراد مسن وشایع ترین بیماری مفصلی است. در خانم ها سائیدگی مفاصل زانو و دست و در مردان سائیدگی مفصل لگن شایع تر است.
علایم ساییدگی مفصل در خانم ها شایع تر است. افراد چاق بیشتر از سایرین دچار سائیدگی مفصل زانو می‌شوند.
دیابت ، فشار خون بالا و افزایش اسیداوریك خون نیز باعث افزایش احتمال سائیدگی مفصلی می‌گردند. سائیدگی مفصلی معمولاً خود را با درد نشان می‌دهد كه با افزایش میزان سائیدگی، مقدار درد بیشتر می‌شود. سپس درد مفاصل باعث ضعف عضلانی و درد در عضلات مربوط به آن مفصل می‌شود. در صورت تقویت عضلات، این درد كاهش می‌یابد. برخی از بیماران از خشك بودن بدن و مفاصل بعد از بیدار شدن از خواب شكایت می‌كنند، اما معمولاً خشكی بدن كمتر از نیم ساعت طول می‌كشد.
*توصیه‌ها :
۱- وزن بدن باید كم شود.
۲- استفاده از گرما باعث كاهش درد می‌شود. برای این كار می‌توان از كیسه آب گرم استفاده كرد. اگر استفاده از گرما ممنوعیت خاصی نداشته باشد، می توان از روش های زیر استفاده کرد:
الف) قرار دادن مفصل مبتلا در آب گرم ۴۰- ۳۸ درجه سانتیگراد و ماساژ آرام آن .
ب) استفاده از دوش آب گرم.
ج) قرار دادن كیسه آب گرم درون یک حوله واستفاده از آن بر روی اندام مبتلا به درد.
باید توجه كرد كه در برخی از بیماری ها استفاده از كیسه ی آب گرم بسیار مضر است و قبل از استفاده از آن حتما باید با پزشك مشورت كرد. همچنین کیسه آب گرم نباید بر روی اندام مبتلا قرار داده شود. از گذاشتن آن در زیر اندام یا خوابیدن بر روی آن نیز باید خودداری شود.
۳- از كفش مناسب استفاده شود.
۴- از دو زانو و چهار زانو زدن و ایستادن طولانی مدت خودداری گردد.
۵- از بالا و پائین رفتن از پله‌ها تا حد ممكن اجتناب شود.
۶- به جای نشستن روی زمین، از صندلی استفاده شود.
۷- ورزش: انجام برنامه ورزشی و تقویت عضلات میتواند به اندازه داروهای ضد درد در درمان سائیدگی مفصلی مؤثر باشند. بی‌حركتی میتواند باعث بدتر شدن سائیدگی مفصلی گردد. لذا نباید نگران سائیدگی مفصل در اثر انجام فعالیت های توصیه شده توسط پزشک بود. انجام اشتباه حركات ورزشی باعث بدتر شدن علائم و درد می‌گردد. اگر انجام ورزش باعث تشدید درد شد، به این معنی است كه باید مقدار فعالیت كمتر گردد و بطور تدریجی میزان فعالیت افزایش داده شود.
برخی ورزش های مفید در سائیدگی مفصل :
الف) قدم زدن روزانه به مدت ۳۰ دقیقه كه می‌توان آن را به ۳ برنامه ی۱۰ دقیقه ای تبدیل كرد) یا قدم زدن به مدت ۴۵ دقیقه، سه بار در هفته.
ب) شنا
ج) تقویت عضلات اندام پائینی بخصوص عضله چهار سر ران.
به عنوان مثال می توان دو دست را به یک صندلی تکیه داد و دو زانو را تا زاویه ۳۰ درجه به آرامی خم کرد.سپس مجدداً به حالت اول برگشت و زانوها را صاف کرد. هرچه این حرکت آرام تر انجام شود بهتر است.
ه) كشش عضلات منتهی مفصل
در صورتی كه درد زیاد است، استفاده از عصا یا واكر توصیه می‌شود. طول عصا باید مناسب باشد.
استفاده از تحریك الكتریكی در كاهش درد و تقویت عضلات :
معمولاً در كلینیك های فیزیوتراپی برای كاهش درد از دستگاه خاصی جهت تحریك الكتریكی استفاده می‌شود. در حال حاضر وسایل تحریك الكتریكی جهت استفاده در منزل ساخته شده كه به راحتی قابل استفاده بوده و باعث كمتر شدن درد مفصل و كاهش نیاز به دارو می‌شود.
استفاده از باند كشی یا زانوبند میتواند تا حدودی در كاهش درد مؤثر باشد.
بايدها و نبايدها در درد مفاصل
درد ناشي از التهاب مفصل(آرتريت) و همچنين تلاش براي انتخاب يك مسكن مؤثر مي تواند شما را دلسرد كند. براي يافتن پاسخ رايج ترين پرسش هايي كه در اين زمينه مطرح مي شوند، شما را به خواندن اين مقاله دعوت مي كنيم:
آيا فعاليت بدني، درد حاصل از التهاب مفصلي را بدتر مي كند؟
اگر هم اكنون دچار التهاب مفاصل هستيد، اين درد با انجام فعاليت هايي كه باري را بر مفاصل شما تحميل مي كند يا به انجام حركات مداوم نياز دارد، بدتر خواهد شد. اما اگر آسيب مفصلي شما ملايم بوده و بيشتر علائم شما مربوط به تاندون ها(رباط ها)، زرد پي ها و عضلات اطراف مفصل هستند و نه خود مفاصل، يك برنامه ورزشي ملايم، مي تواند درد شما را تسكين ببخشد. تمرين هاي كششي و تقويت كننده عضلات را حتما در برنامه ورزشي خود قرار دهيد.
با پزشك خود براي تعيين راه حل و برنامه ورزشي مناسب براي وضعيت خاص خودتان، مشورت كنيد. التهاب مفصل از فردي به فرد ديگر متغير است. از پزشك تان بخواهيد كه نوع التهاب مفصلي شما و شدت آن را با دقت تعيين كند. از اين اطلاعات براي تصميم گيري درباره بهترين سرگرمي ها و فعاليت ها استفاده كنيد.
از چه نوع فعاليت هايي عموما بايد پرهيز كرد و چه نوع فعاليت هايي براي اكثر افراد مبتلا به درد التهاب مفصلي مناسب هستند؟
فعاليت هايي كه فشار ناگهاني را بر مفاصل تحميل مي كنند، از قبيل بالا و پايين پريدن، و تنيس بازي كردن، علائم التهاب مفصلي را بدتر نموده و افزايش التهاب و تورم را سبب مي شوند. فعاليت هايي كه به نظر مفيد مي رسند، شامل ورزش هايي هستند كه عضلات شما را تقويت نموده، از مفاصل تان حفاظت كرده و استرس و آسيب وارده به مفاصل را به حداقل مي رسانند؛ براي مثال، تقويت عضلات جلو و پشت ران به حفاظت از مفاصل زانو و مفصل لگن كمك مي كند.
پزشك شما ممكن است بتواند به شما ورزش هايي را ياد بدهد كه باعث تقويت عضلات تان شوند، بي آنكه به مفاصل تان صدمه بزنند.
هر آنچه را مي توانيد انجام دهيد تا فعاليت فيزيكي خود را حفظ كنيد و در عين حال مواظب مفصل هايتان نيز باشيد. اگر مفاصل شما دردناك تر و آسيب ديده تر از آن هستند كه بتوانيد فعاليتي مثل قدم زدن را انجام دهيد، شنا يا ساير ورزش هاي آبي مي توانند انتخاب بهتري براي فعال نگه داشتن و روي فرم نگه داشتن شما به حساب آيند.
چگونه مي توانيد خشكي و درد حاصل از نشستن طولاني مدت را كاهش دهيد؟
بسياري از افراد مبتلا به التهاب مفاصل، پس از نشستن يا استراحت كردن دچار خشكي مفاصل مي شوند، به ويژه اگر قبل از نشستن يا خوابيدن، از مفاصل شان كار زيادي كشيده باشند.
بيشتر مبتلايان به روماتيسم مفصلي پس از بيدار شدن از خواب، مثلا صبح ها، دچار خشكي مفصل مي شوند. اين ها علائم شايع التهاب مفصلي هستند. حركت مي تواند برخي از علائم را كاهش دهد.
اگر ناچار هستيد براي مدت طولاني بنشينيد، وضعيت نشستن خود را براي پيشگيري از خشكي مفاصل يا كاهش آن، تنظيم كنيد.
براي مثال، سرتان را به جهات مختلف بچرخانيد، وضعيت بازوهايتان را تغيير دهيد و ساق پاهايتان را خم كنيد و بكشيد. اين حركات ملايم از خشكي بيش از حد جلوگيري مي كنند.
بسياري از اوقات، پس از كار سخت و فشار بر مفاصل، اين خشكي تا چند روز باقي مي ماند.
در چه صورتي، پس از بروز درد التهاب مفصلي، بايد به پزشك مراجعه كرد؟
در صورت بروز درد در منطقه اي جديد يا باقي ماندن علائم براي بيش از چند روز، به پزشك مراجعه كنيد.
در صورتي كه در همان ابتداي بروز علائم به آن ها توجه شود، درمان مؤثرتر خواهد بود. اگر مي دانيد كه علائم شما در نتيجه فشار بر مفاصل ايجاد شده اند و پس از چند روز از بين مي روند، نيازي به مراجعه به پزشك نخواهيد داشت.
بهترين داروهاي مسكن درد التهاب مفاصل كدامند؟
خبر خوب اين است كه امروزه داروهاي زيادي براي التهاب مفصلي وجود دارند. اغلب آنها نسبتا بي خطر بوده و به خوبي تحمل مي شوند، اما هيچ دارويي نيست كه عارضه جانبي نداشته باشد.
اگر درد التهاب مفاصل شما يك مشكل دائمي هستند، نياز داريد كه از پزشك تان درباره نوع و ميزان داروي مناسب سؤال كنيد.
ولي اگر درد شما فقط پس از يك فعاليت غير معمول بروز مي كند، مي توانيد از يكي دو عدد قرص استامينوفن استفاده كنيد.
برخي از مردم به جاي آن آسپيرين را ترجيح مي دهند. اگر سابقه زخم معده ، خونريزي ، آسم يا آلرژي داريد، قبل از مصرف آسپيرين يا دارويي مثل ايبوپروفن با پزشك تان مشورت كنيد.
اگر علائم شما طولاني بوده و مربوط به فعاليت هايي هستند كه هميشه به آن ها نمي پردازيد، داروهاي ضدالتهاب غير استروييدي مانند: ايبوپروفن و ناپروكسن مي توانند درد شما را تسكين دهند. كساني كه آرتروز ملايمي دارند، مي توانند با مصرف تنها يك يا دو قرص از گروه داروهاي ضد التهابي غير استروييدي براي يك يا دو روز، بهبود يابند.
در صورتي كه علائم شما شديدتر و طولاني تر باشد، ممكن است درگيري مفاصل تان پيشرفته تر باشد و شايد نياز به دوز بالاتري از داروها بر طبق يك برنامه درماني منظم داشته باشيد.
به هر حال براي مصرف دارو حتما با پزشك تان مشورت كنيد.
آيا درمان هاي مکمل، براي درد التهاب مفصلي سودمند هستند؟
در مورد اين پرسش، نقطه نظرهاي متفاوتي وجود دارد و پاسخ كوتاه و آساني در مورد تمامي انواع درمان هاي مكمل التهاب مفصلي وجود ندارد. حتي تعريف درمان هاي مكمل از يك منبع به منبع ديگر متفاوت است. براي مثال، گرما، ماساژ، و كشش كه در مورد بسياري از افراد در تسكين علائم التهاب مفصلي كمك كننده هستند، توسط برخي به عنوان درمان مكمل قلمداد مي شوند، حال آن كه در واقع اين روش ها، براي سال ها از روش هاي استاندارد بوده اند.
مشكل موجود در اين زمينه اين است كه درباره درمان هاي مكمل تا كنون بررسي كافي انجام نشده است. براي اكثر مردم، علائم مربوط به التهاب آرتريت از يك روز به روز ديگر در تغيير هستند. بنابراين اگر مثلا يك داروي گياهي را يک روز مصرف كرده ايد كه به هر دليل حال تان بهتر بوده است، ممكن است چنين تصور كنيد كه دارو باعث بهبودي شما شده است. در درمان التهاب مفصلي، حدود ۳۰ درصد افرادي كه دارونما به جاي دارو استفاده كرده اند، حداقل به طور موقت بهبود علائم را گزارش نموده اند.
در پايان بايد گفت كه استانداردهاي كيفي براي داروهاي مكمل وجود ندارد. تحقيقات نشان مي دهد كه در ميان مارك هاي تجاري متفاوت، مقادير ماده فعال، متفاوت است و حتي اين تفاوت در ميان داروهاي داراي يك نوع برچسب تجارتي نيز ديده مي شود. همين يك دليل براي پرهيز از مصرف آنها كافي است.
يافتن يك داروي بي ضرر و مؤثر براي درد التهاب مفصلي کاري پيچيده است كه ممكن است به سال ها زمان نياز داشته باشد. تلاش براي دور زدن روش هاي استاندارد مي تواند نتايج زيان بار، اتلاف پول، وقت و انرژي را به دنبال داشته باشد.
بیشتر بدانیم:
علت درمان و انقباضات ناگهانی زانو
زانوی عقرب رفته و حرکات اصلاحی
خالی کردن زانو میتواند خطرناک باشد
علائم پارگی مینیسک زانو و درمان
علت گودی کمر و راه های درمان آن
