وقتی ضربه ای که به مفصل وارد میشود آنقدر شدید است که موجب پارگی وسیع لیگامان ها و کپسول مفصلی میشود، دررفتگی بوجود میاید.در دررفتگی بر اثر نیروهای وارده به اندام سطوحی که مفصل را تشکیل میدهند طوری جابجا میشوند که دیگر در تماس با یکدیگر نیستند.
در این حال میگوییم مفصل دچار دررفتگی Dislocation شده است. در نیمه دررفتگی سطوح مفصلی به نحوی جابجا میشوند که کاملا در مقابل یکدیگر قرار نگرفته اند ولی با این حال همچنان با هم در تماس هستند.
نیمه دررفتگیSubluxation وضعیتی مابین دررفتگی کامل و وضعیت طبیعی است.دررفتگی یا نیمه دررفتگی مفاصل ممکن است مادرزادی باشد، ممکن است براثر ضربه یا عفونت ایجاد شود، ممکن است در طول زندگی فرد بطور مکرر ایجاد شود و یا ممکن است بیمار بتواند بطور ارادی مفصل خود را دچار دررفتگی کند
برای مثال در رفتگی انگشت Finger Dislocation
آسیب مفاصل انگشتان بطوری که استخوانهای متصل شده با یکدیگر جابجا شده و از وضعیت طبیعی خود خارج شوند و تماسی با هم نداشته باشند. شکستگیها و کشیدگیهای ریاطی غالبا همراه با در رفتگی هستند. دررفتگیهای انگشتان یک مشکل بسیار شایع در ورزشکاران می باشد.
برای وقوع دررفتگی اجبار باید بخشی از کپسول و لیگامنتها، دچار پیچ خوردگی شده باشند (بطور غیرطبیعی حرکت کرده و چرخیده باشند). لذا در رفتگیها، باعث آسیب بافتهای فوق نیز می شود و گاهی اوقات غضروف مفصلی هم دچار صدمه می شود. بنابراین حتی در مواردی که مفصل به سرعت جا انداخته می شود، بهبود و التيام كامل عارضه به زمان نیاز دارد.
دررفتگی ممکن است بصورت کامل یا ناقص باشد. در رفتگی کامل یعنی اینکه در سطح مفصلی استخوانها که مقابل یکدیگر قرار دارند، کاملا از یکدیگر جدا شوند، بگونه ای که دیگر در مقابل هم نباشند. در رفتگی ناقص که به آن نیمه دررفتگی یا Subluxation نیز گویند، حاکی از آن است که سطوح مفصلی دو استخوان کاملا از مقابل یکدیگر کنار نرفته اند، ولی تقابل آنها به شکل طبیعی نیست. در بیشتر نیمه دررفتگیها، استخوانها بطور خودبخودی سرخورده و بجای اول خود بر می گردند.
در رفتگی کامل اغلب در شانه، آرنج، مفاصل انگشتان و کشکک اتفاق می افتد ولی دررفتگی ناقص معمولا در زانو، مچ پا و مفصل ترقوه ای – آخرمی رخ می دهد.
اگر شکستگی با دررفتگی مشاهده نشود، کلیه آسیب های وارده که باعث تورم در داخل مفصل یا اطراف آن شده و تمام پیچ خوردگی هایی که با خونریزی و تورم و حساسیت توأم است، باید به عنوان آسیب رباطها تلقی و درمان نمود.
علائم
- درد آزار دهنده انگشتان هنگام صدمه
- اختلال در عملکرد مفصل در رفته
- درد شدید هنگام حرکت انگشت آسیب دیده
- تغییر شکل قابل مشاهده، اگر انگشت در رفته در همان وضعیت قفل شود. شاید استخوانها خودبخود بجای اول برگردند و تغییر شکل از بین برود اما آسيب همان است
- تندرنس
- تورم و کبودی
- بی حسی یا فلج محل در رفته ناشی از فشار یا بریده شدن عروق خونی و اعصاب
- انجام آزمون پایداری و استحکام رباطهای جانبی در حالت خم بودن مفصل به میزان ۲۰ درجه
علل
- ضربه مستقیم یا غیرمستقیم به دست، انگشت پا شست
- نتیجه نهایی یک کشیدگی رباطی شدید انگشتان
- عامل مادرزادی نظیر یک سطح مفصلی کم عمق با غیرطبیعی
عوارض
- شوک
- فشار با آسيب به اعصاب مجاور، رباطها، تاندون ها، عضلات، عروق خونی و بافت همبند
- بعد از درمان یا جراحی نیز ممکن است عوارضی داشته باشد.
- اختلال شبکه خونرسانی ناحیه در رفته
- مرگ سلولهای استخوانی بدنبال قطع خونرسانی
- عفونت بوجود آمده در طی درمان جراحی
- خونریزی شدید اطراف محل دررفتگی
- دررفتگی های مکرر با صدمات كمتر
- اگر فعالیت زود از سر گرفته شود زمان بهبودی طولانی خواهد شد.
- بدنبال صدمه مکرر یا جراحی، مفصل بی ثبات یا ملتهب خواهد شد.
بعد از جا انداختن، دست باید با گچ یا آئل برای ۵-۲ هفته بی حرکت شود. بهبود کامل رباطهای مجروح حداقل به ۶ هفته زمان نیاز خواهد داشت.
درمان در رفتگی مفصل چیست؟
اولین اقدام درمانی در دررفتگی جااندازی مفصل است که باید در ۶ ساعت اول دررفتگی صورت بگیرد و اگر در اسرع وقت جا انداخته نشود شخص باید عوارض احتمالی زیادی از جمله تغییر شکل و بد شکلی،آسیب به اعصاب، آسیب به بافت نرم در آن ناحیه،تشکیل بافت اسکار و دیگر علائم و عوارضی که در بالا گفته شد را متحمل شود.جااندازی دررفتگی مفاصل معمولا بصورت بسته یعنی بدون نیاز به عمل جراحی انجام می شود.
جااندازی دررفتگی کاری دردناک است و پزشک معالج معمولا قبل از اقدام به جااندازی درد بیمار را با استفاده از بیحسی موضعی یا بیهوشی عمومی کاهش میدهد.گاهی به علت گیر کردن بافت هایی در داخل مفصل، جااندازی بسته امکانپذیر نیست. در این موارد جااندازی نیاز به عمل جراحی دارد.
در اکثر مواقع در هر دررفتگی مفصلی پزشک ارتوپد ابتدا سعی به جااندازی بسته میکند و اگر این جااندازی موفقیت آمیز نبود اقدام به عمل جراحی میکند.بعد از جاافتادن مفصل، باید لیگامان های پاره شده را هم درمان کرد. در موارد معدودی پارگی این لیگامان ها نیاز به عمل جراحی و بخیه کردن آنها دارد ولی معمولا نیاز به عمل جراحی نیست.
به لیگامان ها اجازه داده میشود که خودشان در محل پاره شده جوش بخورند. این جوش خوردن ممکن است چند هفته طول بکشد. در این مدت چند هفته بیمار باید مفصل خود را مرتبا حرکت دهد تا دچار خشکی نشود مگر در شرایط زیر:
- لیگامان پاره شده مهمترین عامل پایدار کننده مفصل دررفته باشد مانند لیگامان های کونوئید و تراپزویید در مفصل آکرومیوکلاویکولر، لیگامان های جانبی زانو، لیگامان لترال مچ پا و لیگامان تحتانی بین تیبیا و فیبولا در مچ پا
- احتمال استخوانسازی نابجا در اطراف مفصل زیاد باشد مانند دررفتگی آرنج و یا مفصل ران
- در موارد درد شدید
بیشتربخوانید:
روش تشخیص آسیب اسپرین از استرین چیست؟
علت پارگی تاندون آشیل چیست؟(راه های درمان)
آسیب دیدگی آرنج و بررسی آناتومی آن برای درمان آن
دررفتگی مکرر چیست؟
بعضی از مفاصل بطور مکرر دچار دررفتگی میشوند. بیمار ممکن است هر ماه و حتی هر هفته دچار دررفتگی شود. در این موارد در حین ضربه اولیه لیگامان های مهم اطراف مفصل آسیب دیده و بطور مناسبی ترمیم نمیابند.
بدنبال آن مفصل دچار ناپایداری شده و بر اثر ضربه خفیفی و حتی بدون ضربه دچار دررفتگی میشود. مفاصل شانه، مفصل بین ترقوه و جناق sternoclavicular joint ، مفصل کشکک patellofemoral joint و مفصل مچ پا از این دسته اند.
