قرص های ضد بارداری
يكي از روش هاي جلوگيري از بارداري ، مصرف قرصهاي تركيبي ( استروژن و پروسترون ) است كه به دوشكل يك مرحله اي (HD,LD) و سه مرحله اي (تري فاز يك ) موجود مي باشد . مصرف اين قرصها روزانه بوده و تجويزآن توسط كاركنان بهداشتي تعليم ديده انجام مي شود .
نحوه عمل قرص :
۱- جلوگيري از تخمك گذاري .
۲- تاثير بر سطح داخلي رحم (آندومتر ).
۳- ايجاد اشكال در ورود اسپرم به داخل رحم از دهانه رحم به دليل غليط شدن ترشحات آن .
۴- جلوگيري از انجام لقاح با اثر بر حركت لوله هاي رحم.
ميزان اثر :
در صورت مصرف صحيح ، ۹/۹۹ درصد مي باشد .
مزايا :
- تاثير بالا.
- برگشت سريع باروري پس از قطع قرص
- منظم شدن ، كاهش درد و خونريزي ماهيانه و كم خوني به علت خونريزي ماهيانه
- كاهش بروز كيستهاي تخمدان
- كاهش بيماري هاي خوش خيم پستان
- افزايش تراكم استخوانها
- كم شدن بروز سرطان رحم و تخمدان
- كاهش بروز حاملگي خارج از رحم
معايب :
- به دليل مصرف روزانه براي افراد فراموشكار مناسب نيست .
- نياز به تهيه بسته جديد در هر دوره .
- پيشگيري نكردن از بيماريهايي كه از راه تماس جنسي منتقل مي شوند .
نامناسب بودن براي مادران شير ده در ۶ ماهه اول زايمان.
عوارض شايع:
اين عوارض معمولا” در ماه هاي اول شايع بوده و در عرض ۲-۳ ماه اول كاهش يافته و يا از بين مي رود . اين عارضه ها و نحوه برخورد با آنها به شرح زير است :
۱-افزايش وزن :
دلايل افزايش وزن ، تاثير پروژسترون و تجمع مايعات در بدن ، افزايش اشتها و به دنبال آن افزايش مصرف مواد غذايي است كه اين افزايش وزن با ورزش و رژيم غذايي متعادل بهبود مي يابد .
۲-لكه بيني و خونريزي بين عادت ماهيانه :
معمولا” در مدت ۳-۲ ماه اول مصرف مشاهده شده و مي تواند به علت فراموشي مصرف قرص نيز باشد . در اين مورد به قسمت نحوه برخورد و تذكرهاي حين مصرف مراجعه شود .
۳-حساسيت پستانها :
در اين مورد توصيه هاي بهداشتي آموزش داده مي شود . در صورت ادامه يافتن مشكل به مركز بهداشتي درماني روستايي ارجاع داده ميشود.
۴- سردردهاي خفيف :
غالبا با مسكن هاي معمولي برطرف ميشود.سردردهاي شديد و يا سردردهايي كه با فشار خون بالا ، علائم عصبي و يك طرفه و يا اختلالات بينايي همراه باشد،.از علائم هشدار بوده و به مركز بهداشتي درماني ارجاع داده مي شود .
۵-تهوع:
در صورت بروز تهوع شديد و غير قابل تحمل و تداوم آن خوردن قرص قطع مي شود . براي كاهش شدت تهوع هاي خفيف بهتر است قرص در هنگام خواب و يا همراه با غذا خورده شود . درمان موقت تهوع در ۳-۲ ماه اول با داروهاي ضد تهوع امكان پذير است كه براي اين كار بايد به مركز بهداشتي درماني ارجاع داده شوند .
۶-عوارض غير شايع و نحوه برخورد با آنها :
اين عوارض ممكن است اصلا”مشاهده نشده و يا بندرت مشاهده شود :
– تغيير خلق و خوي (افسردگي ) .
-لكه هاي قهوه اي رنگ در پوست صورت .
– فشار خون بالا .
-احتمال بروز خونريزيهاي نامنظم رحمي.
–قطع عادت ماهيانه.
درصورت بروز هركدام ازعلائم فوق به مركزبهداشتي درماني مراجعه شود .
موارد منع مصرف مطلق :
– شك يا اطمينان به حاملگي.
– شك به وجود سرطان پستان ، ابتلا و يا سابقه آن .
– سرطان آندومتر يا هربدخيمي مشكوك يا شناخته شده وابسته به استروژن .
– خونريزي هاي رحمي با علت نا معلوم.
– خانمهاي سيگاري ۳۵ ساله و بالاتر كه بيش از ۱۵ نخ سيگار در روز ميكشند .
– بيماري فعال يا مزمن كبدي .
– هپاتيت ويروسي .
– يرقان دوران بارداري يا سابقه يرقان همرمان با مصرف قرص .
– سرطان كبد.
– تومورهاي خوش خيم و بدخيم كبد .
– بيماريهاي قلبي عروقي .
– سردرد را جعه شامل ميگرن با علائم عصبي موضعي.
– ابتلا فعلي يا سابقه ترومبوفلبيت وريد هاي عمقي .
– سكته مغزي .
– ديابت با بيماريهاي عروقي .
– فشار خون بالا (۱۰۰/۱۶۰ ميلي متر جيوه و بالاتر ) .
– مادران شيردهي كه از زايمان آنها كمتر از شش ماه مي گذرد .
– شرايطي كه بيمار مجبور به بي حركتي كامل است ( بايد مصرف از ۲۸ روز قبل از عمل جراحي تا پايان دوره بي حركتي پس از عمل، قطع شود . قبل و بعد از عمل بزرگ بايد به بيمار آموزش داده شود).
موارد منع مصرف نسبي :
– فشار خون بين ۱۰۰/۱۶۰ تا ۹۰/۱۴۰ ميليمتر جيوه .
– سابقه فشار خون بالا ( بيش از ۱۰۰/۱۶۰ ميليمتر جيوه ) و اندازه نگرفتن آن هنگام دادن قرص .
– واريس بدون سابقه ترمبوفلبيت.
– خانمهاي سيگاري بالاي ۳۵ سال كه كمتر از ۱۵ نخ سيگار در روز مي كشند يا كمتر از ۳۵ سال كه بيشتر از ۱۵ نخ سيگار در روز مي كشند.
– ميگرن بدون علائم عصبي .
– مصرف ريفامپين يا گريزوفولوين.
– ديابتي هاي مبتلا به افزايش فشار خون ، مشكلات كليه ، مشكلات چشمي .
– افسردگي خيلي شديد.
– مشكلات گوارشي كه جذب قرص را مختل مي كند
– مصرف داروهاي ضد صرع (اپي لپسي)
زمان شروع مصرف قرص هاي تركيبي پيشگيري از بارداري :
وضعيت مراجعه كننده از نظر زمان شروع مصرف :
۱- مصرف اين قرصها بايد در پنج روز اول عادت ماهيانه ( روز اول تا روز پنجم ) شروع شود . براي اطمينان بيشتر بهتر است كه مصرف قرص ازروز اول شروع شود . قرص درساعت معيني از شبانه روز تا پايان بسته ۲۱ عددي خورده مي شود . مصرف بسته بعدي پس از يك هفته ( فاصله هفت روزه ) آغاز خواهد شد .
۲- مصرف اين قرصها پس از زايمان و در دوران شيردهي به دليل تاثير آنها بر روي شير مادر ( كم كردن مقدارو ترشح شدن آن در شير ) توصيه نمي شود . ( مصرف آن در مادران شيرده تا ۶ ماه پس از زايمان ، منع مصرف مطلق دارد .)
۳- اگر مادر پس از زايمان به نوزاد خود شير ندهد مي تواند مصرف اين قرصها را سه هفته پس از زايمان آغاز كند .
۴- مصرف اين قرصها را مي توان در پنج روز اول سقط آغاز نمود .
۵- اگر مراجعه كننده خواهان تغيير روش پيشگيري از بارداري فعلي خود مي باشد ( قرص شيردهي ، آي يو ، دي DMPA ) و استفاده از يكي از قرصهاي تركيبي مي باشد، اگر در فاصله پنج روز اول عادت ماهيانه باشد مصرف اين قرصها را بايد بلافاصله شروع كند . در غير اينصورت ، شروع استفاده از اين قرصها تا شروع عادت ماهيانه بعدي به تاخير افتاده و براي اين مدت وي كاندوم داده مي شود .
۶- كسانيكه از قرص شيردهي استفاده مي كنند به شرط استفاده مرتب و قطع عادت ماهيانه بلافاصله پس از قطع قرص شيردهي و استفاده كنندگان از آمپول DMPA كه آنها هم در وضعيت قطع عادت ماهيانه هستند ، با رعايت فاصله زماني ۱۴±۹۰ روز از زمان آخرين نوبت تزريق ، مي توانند استفاده از قرصهاي تركيبي را آغاز كنند . در غير اينصورت آغاز استفاده از قرص به بررسي حاملگي ورد احتمال آْن منوط مي شود .
تغيير روش از قرصهاي تركيبي به روشهاي ديگر:
-استفاده كنندگان از قرصهاي تركيي در صورت تمايل به استفاده از ساير روشهاي پيشگيري از بارداري ( تعويض روش )، مي توانند روش مورد نظر خود را مطابق دستورالعمل مربوطه آغاز نمايند .
تذكر هاي حين مصرف :
الف- فراموشي مصرف قرص LD و HD
۱- در صورت فراموشي خوردن يك قرص و بخاطر آوردن آن تا زمان مصرف قرص بعدي به محض به ياد آوردن قرص فراموش شده ، آن قرص خورده شده و خوردن بقيه قرصها طبق معمول ادامه مي يابد.
۲- چنانچه دو قرص فراموش شود به محض بخاطر آوردن در دوشب بعد ، هر شب دو قرص خوده شده و بقيه قرصها طبق معمول ادامه مي يابد و تا يك هفته نيز يك روش كمكي پيشگيري از بارداري استفاده مي شود .
۳- در صورت فراموشي بيش از مصرف دو قرص در هر زمان از سيكل ، خوردن بقيه قرصها ( روزي يك عدد ) ادامه يافته و به مدت يك هفته از يك روش كمكي ديگر نيز استفاده شده و بلافاصله پس از اتمام اين بسته ، مصرف بسته بعدي ( بدون فاصله هفت روزه ) آغاز مي گردد.
ب-فراموشي مصرف تري فاز يك :
۱- در صورت فراموشي مصرف يكي از قرصها در زمان مقرر و بخاطر آوردن آن در كمتر از ۱۲ ساعت پس از زمان هميشگي ، بلافاصله آن قرص مصرف و بقيه قرصها در موعد مقرر خورده خواهد شد .
۲- قابل ذكر است كه گذشت زمان كمتر از ۱۲ ساعت از زمان معمول خوردن قرص ، تاثير پيشگيري از بارداري آن را كاهش نمي دهد .
۳- در صورت فراموشي مصرف يكي از قرصها در نوبت مقرر و بخاطر آوردن آن در پس از ۱۲ ساعت از زمان هميشگي ، قرص فراموش شده خورده نشده ، ولي مصرف بقيه قرصها طبق برنامه ادامه مي يابد . در اين موارد حتما” بايد از يك روش كمكي ديگر ( مثل كاندوم ) نيز به منظور جلوگيري از بارداري تا پايان بسته استفاده شود .
پ- شک به حاملگی
اگر شك به حاملگي با مصرف هم زمان اين قرصها وجود داشته باشد ، بايد بلافاصله مصرف قرص قطع و تا اطمينان يافتن از وضعيت حاملگي ، از يك روش پيشگيري از بارداري مناسب ديگر (كاندوم ) استفاده شود .
ت-لكه بيني بين قاعدگي
در عرض ۳-۲ ماه برطرف مي گردد . در صورت برطرف نشدن لكه بيني بعد از ۳-۲ ماه ، فقط در يك دوره در روزهايي كه لكه بيني وجود دارد ، هر شب دو عدد قرص LD خورده شده كه دو روز پس از پايان لكه بيني مجددا” به روزي يك عدد تبديل خواهد شد ( قرص هاي اضافي بايد از يك بسته ديگر تامين شود ) اگر مشكل با اين روش همچنان باقي بود ، بايد به مركز بهداشتي درماني ارجاع داده شود .
ث-نبودن پريود به علت مصرف قرص :
در صورت سابقه يك دوره عدم پريود با مصرف صحيح قرص و پريود نشدن در فاصله هفت روزه بين مصرف دو بسته ، مي توان بسته بعدي را پس از پايان فاصله هفت روزه شروع كرد ولي براي شروع بسته سوم حتما” بايد قاعدگي رخ داده باشد در غير اينصورت (دو دوره متوالي قطع پريود) بايد وجود حاملگي بررسي شود .
ج- استفراغ به فاصله ۲-۱ ساعت بعد از خوردن:
يك قرص ( از يك بسته ديگر ) خورده شده و مصرف بقيه قرصهاي بسته اصلي در زمان مقرر ادامه مي يابد . در صورت تداوم استفراغ و يا اسهال شديد ، ضمن مصرف در زمان مقرر ، روش كمكي آغاز شده و استفاده از آن تا يك هفته پس از اتمام بيماري ادامه مي يابد .
هشدار ها و نحوه برخورد با آ نها :
عوارض جدي به دنبال مصرف قرص نادر است ، ولي اگر هر كدام از علامت هاي زير ( كه نشان دهنده يك مشكل جدي است ) بروز كند ، مصرف كننده فورا” به مركز بهداشتي درماني ارجاع مي شود
۱-درد شديد در قسمت بالاي شكم
۲-درد قفسه سينه و يا تنگي نفس يا سرفه با خلط خوني
۳-تورم يا درد شديد در يك پا
۴-مشكلات چشمي (تاري ديد ، دوبيني و كوري )
۵-سر درد غير معمول ( سر درد شديد و يا ضرباني و يا سر درد در يك طرف سر )
بهتر است در اولين بار انتخاب هر وسيله از پزشك و يا ماما كمك بگيريد.
بیشتر بدانیم:
