گاهی اوقات مادران در دوره پس از زایمان دچار اختلالات روحی و روانی می شوند.یکی از این اختلالات افسردگی بعد از زایمان است.تقریبا ۱۰_۱۵٪ مادران در طی یکسال بعد از زایمان، دچار افسردگی می شوند که این افسردگی میتواند از دوره بارداری (۲۰٪موارد) و یا دوره کوتاهی قبل زایمان(۳۸٪ موارد) شروع شود. در این مقاله سعی کرده ایم به درمان و علائم افسردگی بعد از زایمان و همچنین طب سنتی نگاهی بیاندازیم.
در ادامه بیشتر با افسردگی بعد از زایمان آشنا خواهیم شد و موارد زیر را بررسی خواهیم کرد:
- علایم افسردگی بعد از زایمان
- علت افسردگی بعد زایمان
- عوامل خطر ابتلا به افسردگی بعد زایمان
- پیشگیری از ابتلا به افسردگی بعد زایمان
- عوارض افسردگی بعد زایمان
- تشخیص و غربالگری افسردگی بعد از زایمان
- درمان افسردگی بعد از زایمان
- طب سنتی و درمان افسردگی بعد زایمان
علایم افسردگی بعد از زایمان
باید دقت داشت که برخی از این علایم طبیعی هستند و بعد از مدت بسیار کوتاهی از بین می روند.
- احساس غم همراه با عصبانیت و تحریک پذیری
- تغییر اشتها
- کاهش یا افزایش خواب
- کاهش میل جنسی
- یأس و ناامیدی
- لذت نبردن از امور دلخواه و عادت های همیشگی
- انتقاد ازخود(من مادر خوبی نیستم)
- احساس بی ارزشی ،گناه و بی کفایتی که عمدتا در مورد اجرای وظایف مادری است.
- اختلال در تمرکز و یادگیری ،بی دقتی در امور،فراموشکاری
- اضطراب بی مورد در مورد سلامت نوزاد
- منفی نگری درمورد رفتار نوزاد(چرا بچه من کم میخوابه؟نکنه بچه من مریضه؟)
- عدم علاقه مندی به فعالیت های شیرخوار
- عدم پشتیبانی و اطمینان دهی نسبت به نوزاد
- روی آوردن به سیگار و الکل برای آرام کردن خود
- تفکر و اقدام به خودکشی
- عدم رعایت مراقبت های بعد از زایمان و بی میلی نسبت به انجام آنها
عوامل زایمان زودرس و چگونگی پیشگیری از آن
علت افسردگی بعد از زایمان
۱_کاهش سطح استروژن و پروژسترون
۲_مشکلات غده تیرویید
۳_تغییرات هورمونی مانند تغیر در هورمون های ملاتونین و کورتیزول
۴_آسیب های جسمی و درد
۵_تغییرات اجتماعی مانند از دست دادن شغل و فشار مالی
۶_کم توجهی و بی مهری اطرافیان خصوصا همسر
تشخیص و غربالگری افسردگی بعد زایمان
زمانی پزشک تشخیص را افسردگی بعد زایمان می گذارد که حداقل ۵ مورد از علایم اصلی افسردگی به مدت حداقل ۲ هفته متوالی ادامه داشته باشد.
انجام غربالگری افسردگی در تمام موارد بعد از زایمان ضروری است،اما معمولا در ایران انجام نمی شود.
برای این غربالگری از یک پرسشنامه ۱۰آیتمی به نام ادینبورگ استفاده می شود.هرآیتم ۰_۳ نمره دارد و نمره کل بدست آمده بین حداقل ۰و حداکثر ۳۰ است.
چنانچه نمره بزرگتر مساوی ۱۲یا۱۳ بدست آید، تشخیص افسردگی گذاشته می شود.
بهترین زمان انجام این غربالگری ۴_۸هفته بعد زایمان است و بهتر است تا ۳نوبت در طول یکسال بعد زایمان تکرار شود.
بیشتر بخوانید:
چگونه زردی نوزاد را تشخیص داده و در خانه درمان کنیم؟
طب فشاری روشی ساده ،کم هزینه و بدون عارضه برای کاهش درد های زایمان
عواملی که مادران را در معرض خطر ابتلا به افسردگی بعد از زایمان قرار می دهد
_سابقه افسردگی قبلی
_سابقه خانوادگی افسردگی و اختلالات روحی بعد زایمان
_عوامل استرس زا در طول بارداری و بعد زایمان
_اختلافات زناشویی
_خشونت خانگی و همسر آزاری(کلامی،جسمی،جنسی)
_حمایت اقتصادی و اجتماعی ضعیف در دوره بارداری و بعد زایمان
_سن زیر۲۵سال
_چاقی و عدم رضایت از ظاهر
_بارداری ناخواسته و نداشتن حس خوبی نسبت به بارداری
_ترس از زایمان
_زایمان زودرس
_سقط
_بیماری های زمینه ای مانند فشار خون،دیابت و…
_مشکلات شیردهی و شرایط سخت مراقبت از کودک
پیشگیری از افسردگی بعد از زایمان
صحبت کردن با سایر مادران و استفاده از تجربیات آنها
_استراحت کافی تاثیر قابل توجهی در سلامت مادران دارد.هرگاه کودک خوابید،مادر هم بخوابد تا دوره های خواب و استراحت مادر با کودک تنظیم شود.
_از دیگران برای انجام امور و نگه داری کودک کمک بخواهید.
_خوردن وعده های غذایی سبک به جای وعده های سنگین
_مصرف میوه و سبزیجات
_ورزش های سبک مانند سی دقیقه پیاده روی در روز
عوارض افسردگی بعد زایمان
_کاهش شیردهی
_کاهش ارتباط با نوزاد
_مشکل در خواباندن نوزاد
_اشکال در واکسیناسیون
_افزایش احتمال بستری نوزاد در بیمارستان
_خودکشی
_کشتن نوزاد
درمان افسردگی بعد از زایمان
۱)روان درمانی و مشاوره:روان درمانی و مشاوره این امکان را به مادر می دهد که نگرانی ها،احساسات و افکار درونی خود را بیان کند و به تدریج مشکل خود را بپذیرد.همچنین آموزش هایی به مادران داده می شود تا افکار و رفتار منفی را از خود دور کنند.
۲)دارو درمانی:گاهی علاوه بر روان درمانی و مشاوره از دارو نیز برای درمان افسردگی بعد زایمان استفاده می شود.
تجویز دارو توسط پزشک به شرایط مادر ،شدت افسردگی،شیردهی و عدم شیردهی مادر بستگی دارد.
تقریبا تمام داروهای ضد افسردگی در شیر مادر ترشح می شوند،بنابراین پزشک در دوران شیردهی دارویی را تجویز می کند که منافع آن بیشتر از مضرات آن باشد.
برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان افسردگی عبارتند از:سرترالین،سیتالوپرام،میرتازاپین،نورتریپتیلین و…
داروی فلوکستین یکی از داروهایی است که در درمان افسردگی بعد از زایمان استفاده می شود.اما اکثر پزشکان داروی دیگری را جایگزین آن می کنند،چراکه این دارو احتمال ایجاد اختلالات رشد و تکامل را در کودک افزایش می دهد.
داروی بوپروپیون خطر تشنج در نوزاد را افزایش می دهد و معمولا تجویز نمی شود.
داروی لیتیوم کربنات به دلیل دهیدراتاسیون(کاهش آب بدن)نوزاد و بروز مسمومیت، در دوره شیردهی استفاده نمی شود.چنانچه نیاز به مصرف آن باشد ،شیردهی قطع می شود.
تذکر:هیچ گاه داروهای ضد افسردگی را در دوره بارداری و شیردهی بدون تجویز پزشک مصرف نکنید و یا دوز مصرفی را تغییر ندهید.
طب سنتی و افسردگی بعد زایمان
متخصصان طب سنتی معتقد هستند که علت افسردگی بعد از زایمان سردی بدن است.
در طب سنتی مصرف کاچی که غذایی با طبع گرم است به شدت توصیه می شود.
مصرف مخلوطی از سه شیره ی خرما،توت و انگور بسیار کمک کننده است.
دمنوش گیاهانی چون بادرنجبویه،زعفران،بابونه،آویشن نیز توصیه شده است.
عطر گل نسترن نیز به بهبود علایم افسردگی کمک می کند.
گیاه سنبل الطیب نیز در طب سنتی برای درمان افسردگی بعد زایمان توصیه شده است.
زنان پرورش دهنده همه جامعه
مقاله مشترک پایتوکو و علم و بدن نوشته زهرا خیرآبادی
بیشتر بخوانید:
درد مفاصل پس از زایمان چیست و چرا ایجاد می شود؟
علت خشکی واژن پس از زایمان و درمان آن
